در دنیای پرشتاب کسب‌وکارهای امروزی، تمرکز صرف بر دارایی‌های ملموس دیگر کافی نیست. بخش قابل توجهی از ارزش یک شرکت، نه در ساختمان‌ها، ماشین‌آلات و موجودی‌ها بلکه در دارایی‌های نامشهود آن نهفته است. این ارزش نامشهود (Intangible Value) شامل مواردی مانند شهرت برند، روابط با مشتریان، نوآوری، فرهنگ سازمانی قوی و مهارت‌های کارکنان است که به طور مستقیم قابل لمس نیستند اما نقش حیاتی در موفقیت و سودآوری بلندمدت ایفا می‌کنند. در این درس به بررسی دقیق‌تر مفهوم ارزش نامشهود، اجزای تشکیل‌دهنده آن، روشهای سنجش و اهمیت آن در ارزیابی و رشد یک کسب‌وکار می‌پردازیم.
پس با هم تا انتهای این درس همراه باشیم تا دریابیم چگونه این دارایی‌های نامشهود می‌توانند به موتور محرک رشد و موفقیت پایدار یک کسب‌وکار تبدیل شوند.
ارزش نامشهود (Intangible Value) چیست؟
ارزش نامشهود (Intangible Value) یا دارایی نامشهود (Intangible Asset) که در ادبیات عامه به آن «ارزش معنوی» نیز گفته می شود، به دارایی‌ها یا ویژگی‌هایی گفته می‌شود که نمی توانیم به سادگی آنها را لمس کنیم یا اندازه‌گیری کنیم، اما در عین حال، تاثیر قابل توجهی بر موفقیت و رشد یک فرد، سازمان یا کسب و کار دارند.
عاملی به چیزی ارزش می‌دهد؟ آیا عامل ایجاد ارزش، کمیابی، تقاضا یا نیاز است؟ در حالی که می‌توان هر یک از این موارد تعیین‌کننده ارزش چیزی باشد اما در نهایت، معنایی که افراد به آن کالا می‌دهند، ارزش آن را تعیین میکند.
این مسئله به تفاوت بین ارزش (Value) و بها (Worth) برمی‌گردد. بها تا حد زیادی با قیمتی که کالا می‌تواند در بازار فعلی فروخته شود، تعریف می‌گردد. از سوی دیگر، ارزش با معنایی که آن کالا برای صاحب آن دارد تعیین می‌شود.
گلدانی که نسل به نسل به شما رسیده است، می‌تواند در بازار آزاد بی‌ارزش باشد، اما ارزش آن برای شما به دلیل معنایی که برای شما دارد، بسیار زیاد است.
هر سازمانی تلاش میکند تا با مجموعه‌ای از ارزش‌ها به اهداف خود دست یابد. این ارزش‌ها، قطب‌نمای اخلاقی برای کارکنان هستند که آنها را در مسیر موفقیت قرار می‌دهند. اول از همه، ارزش‌ها به اشکال مختلفی وجود دارند و ما، به عنوان افراد، ممکن است با هر کدام که دوست داریم موافق یا مخالف باشیم.
با این حال، برای اینکه بتوانیم ارزیابی درستی از ارزش‌های مختلف داشته باشیم، ضروری است که تمایز بین دو نوع اصلی آن را بدانیم: ارزش‌های ملموس و ناملموس.
ارزش ملموس (Tangible Value)
ارزش مشهود یا ملموس به دارایی‌ها یا عواملی اطلاق می‌شود که قابل مشاهده، اندازه‌گیری و ارزیابی هستند و معمولاً شامل منابع فیزیکی مانند زمین، ساختمان، ماشین‌آلات، موجودی کالا و پول نقد می‌شود.
این نوع ارزش به راحتی می‌تواند در صورت‌های مالی و حسابداری گنجانده شود و از طریق خرید، فروش یا انتقال دارایی‌ها قابل سنجش است.
ارزش ناملموس (Intangible Value)
ارزش نامشهود (Intangible Value) یا دارایی نامشهود (Intangible Asset) به دارایی‌ها یا ویژگی‌هایی اطلاق می‌شود که نمی‌توان آنها را به‌راحتی لمس یا اندازه‌گیری کرد، اما تاثیر قابل توجهی بر موفقیت و رشد یک سازمان دارند.
این نوع ارزش شامل عواملی چون شهرت برند، ارتباطات با مشتریان، مهارت‌ها و تجربیات کارکنان، فناوری‌های نوآورانه و حقوق مالکیت معنوی مانند پتنت‌ها و کپی‌رایت‌ها می‌شود.
برخلاف دارایی‌های ملموس که به راحتی قابل ارزیابی هستند، ارزش ناملموس می‌تواند نقش مهمی در تمایز یک کسب‌وکار از رقبایش، ایجاد وفاداری در مشتریان و تقویت توان رقابتی آن ایفا کند. با اینکه اندازه‌گیری دقیق آن دشوار است، این نوع ارزش در دنیای اقتصادی و تجاری امروز اهمیت فزاینده‌ای دارد.
مهمترین ارزش‌های ناملموس کسب‌وکارهای امروزی چیست؟
در اقتصاد دانش‌محور امروزی، ارزش‌های نامشهود، مانند مالکیت معنوی، اعتبار برند، روابط با مشتری و سرمایه انسانی، به طور فزاینده‌ای برای سازمان‌ها ارزشمندتر از دارایی‌های ملموس مانند زیرساخت‌های فیزیکی، ماشین‌آلات یا موجودی کالا می‌شوند.
این تغییر، منعکس‌کننده ماهیت در حال تغییر خلق ارزش در کسب‌وکار است، جایی که مزیت رقابتی اغلب از دارایی‌های منحصر به فرد و غیرفیزیکی که شرکتها در اختیار دارند، ناشی می‌شود.
از جمله مهمترین ارزش‌های ناملموس در کسب‌وکارهای امروزی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
شهرت برند
یکی از بزرگ‌ترین و ارزشمندترین دارایی‌های نامشهود هر شرکت، شهرت و اعتبار برند آن است. برندهای معتبر و شناخته‌شده قادر به جذب مشتریان بیشتر، ایجاد وفاداری و افزایش فروش هستند. شهرت برند تأثیر زیادی بر تصمیمات خرید مشتریان دارد و در دنیای رقابتی امروز، داشتن یک برند قوی می‌تواند عامل موفقیت باشد.
نوآوری و تحقیق و توسعه
توانایی در ایجاد محصولات یا خدمات جدید و بهبود مستمر فرآیندها از جمله ارزش‌های نامشهود حیاتی است. نوآوری می‌تواند به شرکتها کمک کند تا نیازهای مشتریان را برآورده کنند، از رقبا پیشی بگیرند و در بازارهای جدید وارد شوند. سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه می‌تواند مزیت رقابتی پایداری به وجود آورد.
تجربه و مهارت‌های کارکنان
نیروی انسانی ماهر و با تجربه، یکی از مهمترین دارایی‌های نامشهود هر کسب‌وکار است. مهارت‌ها، دانش و توانایی‌های فنی و مدیریتی کارکنان می‌تواند به شرکت کمک کند تا در مواجهه با چالش‌های بازار عملکرد خوبی داشته باشد و نوآوری ایجاد کند.
رابطه با مشتریان
ایجاد و حفظ روابط قوی و مستمر با مشتریان یکی دیگر از ارزش‌های نامشهود بسیار مهم است. روابط خوب با مشتریان باعث می‌شود که آنها به برند وفادار بمانند، خدمات یا محصولات شرکت را به دیگران معرفی کنند و همین‌طور موجب بهبود تصویر عمومی برند شوند.
فرهنگ سازمانی
فرهنگ و محیط کاری مثبت، که در آن کارکنان احساس ارزشمندی و انگیزه دارند، می‌تواند تأثیر زیادی بر عملکرد و خلاقیت آنها داشته باشد. یک فرهنگ سازمانی قوی می‌تواند به جذب و نگهداری استعدادها، افزایش بهره‌وری و نوآوری کمک کند.
حقوق مالکیت معنوی
پتنت‌ها، حق نشر، برندها و دیگر حقوق مالکیت معنوی، به عنوان دارایی‌های قانونی و غیرملموس، می‌توانند ارزش زیادی به یک کسب‌وکار اضافه کنند. این حقوق می‌توانند یک مزیت رقابتی قدرتمند فراهم کرده و از تقلب و سوءاستفاده‌های رقابتی جلوگیری به عمل آورد.
این ارزش‌ها در کنار هم می‌توانند به سازمان‌ها کمک کنند تا به رقابت‌های سخت بازار پاسخ دهند و در درازمدت پایدار باقی بمانند.
اهمیت ارزش‌های نامشهود
در سال ۲۰۰۶، گوگل با خرید یوتیوب به قیمت ۱.۶۵ میلیارد دلار، دنیای فناوری را شگفت‌زده کرد. روی کاغذ، اعداد و ارقام جور درنمی‌آمدند؛ زیرا یوتیوب یک سایت اشتراک‌گذاری ویدیوی جوان با دارایی‌های ملموس بسیار کم، درآمد در حال کاهش و آینده‌ای نامشخص بود.
اما گوگل چیزی را دید که دیگران از آن غافل بودند: ارزش ناملموس شبکه وسیع تولیدکنندگان محتوای یوتیوب و مخاطبان پرشور آن. ارزش‌گذاری ۴۵۵ میلیارد دلاری یوتیوب در حال حاضر، نشان می‌دهد که حق با آنها بود. یوتیوب فقط یک پلتفرم نبود؛ بلکه جامعه‌ای بود با پتانسیل متحول کردن نحوه مصرف ویدیو در جهان.
این خرید، نمونه‌ای کلاسیک از این واقعیت است که چگونه ارزش واقعی یک کسب‌وکار همیشه در آنچه می‌توانید ببینید یا به راحتی اندازه‌گیری کنید، نیست. بلکه ارزش واقعی آن اغلب در برند، جامعه و مشارکت‌هایی که رشد آینده آن را هدایت می‌کنند، پنهان است.
بنابراین، ارزش‌های نامشهود در دنیای کسب‌وکار امروز اهمیت زیادی دارند زیرا بسیاری از عوامل کلیدی موفقیت سازمان‌ها به طور مستقیم از ارزش‌های ناملموس ناشی می‌شوند.
نحوه سنجش و ارزیابی ارزش‌های نامشهود
سنجش و ارزیابی ارزش‌های نامشهود در کسب‌وکارها به‌دلیل ماهیت غیرقابل لمس و غیرمادی این دارایی‌ها چالش‌برانگیز است. با این حال، روشهای مختلفی برای این کار وجود دارد که هرکدام مزایا و محدودیت‌هایی دارند.
روشهای رایج برای ارزیابی و قیمت‌گذاری ارزش‌های ناملموس شرکتها شامل موارد زیر است:
روش مبتنی بر درآمد (Income Approach)
در این روش، ارزش نامشهود بر اساس درآمد یا سودی که به‌دلیل این دارایی‌ها در آینده پیش‌بینی می‌شود، مورد ارزیابی قرار میگیرد. به‌عنوان مثال، در ارزیابی برند یا روابط با مشتریان، برآورد می‌شود که این دارایی‌های نامشهود چه تاثیری بر درآمدهای آینده شرکت خواهند داشت. تحلیل جریان نقدی آتی و تخمین تاثیر این دارایی‌ها در ایجاد سود، برای این سنجش استفاده می‌شود.
روش مبتنی بر بازار (Market Approach)
این روش بر اساس مقایسه ارزش دارایی‌های نامشهود مشابه در بازار عمل میکند. برای مثال، ارزش برند ممکن است با مقایسه آن با برندهای مشابه در بازار اندازه‌گیری شود. این روش بر قیمت‌های فروش و تراکنش‌های بازار تکیه دارد و از داده‌های بازار برای تخمین ارزش استفاده میکند.
روش مبتنی بر هزینه (Cost Approach)
در این روش، ارزش نامشهود بر اساس هزینه‌های صرف شده برای ایجاد یا حفظ آنها ارزیابی می‌شود. برای مثال، هزینه‌های تحقیق و توسعه، تبلیغات و بازاریابی یا هزینه‌های حقوق مالکیت معنوی می‌تواند به‌عنوان معیاری برای سنجش ارزش دارایی‌های نامشهود استفاده شود.
ارزیابی کیفی
برخی از دارایی‌های نامشهود، مانند فرهنگ سازمانی یا روابط با مشتریان، به‌طور مستقیم از طریق معیارهای عددی قابل سنجش نیستند. در این صورت، از روشهای کیفی نظیر نظرسنجی‌ها، مصاحبه‌ها، یا بازخوردها برای ارزیابی استفاده می‌شود. این روش بیشتر به‌عنوان یک ابزار تکمیلی برای ارزیابی ابعاد نرم‌افزاری و انسانی کسب‌وکار مورد استفاده قرار میگیرد.
چالش‌های سنجش و ارزیابی ارزش‌های نامشهود
همان‌طور که اشاره کردیم ماهیت غیرمادی و غیرملموس ارزش‌های نامشهود، چالش‌هایی را برای ارزیابی و قیمت‌گذاری آنها ایجاد میکند. عمده این چالش‌ها عبارت از موارد زیر است:
عدم قابلیت اندازه‌گیری دقیق
بسیاری از ارزش‌های نامشهود، مانند شهرت برند، روابط با مشتریان یا فرهنگ سازمانی، قابل اندازه‌گیری دقیق و کمی نیستند. این ویژگی‌ها به‌دلیل ماهیت غیرملموس خود، مستقیماً در صورت‌های مالی قابل مشاهده نبوده و برای اندازه‌گیری آنها نیاز به استفاده از روشهای غیرمستقیم و تخمینی است.
ارزیابی پیچیده در شرایط تغییرات سریع بازار
بازارهای امروز با سرعت بالایی در حال تغییر هستند و ارزش‌های نامشهود مانند نوآوری‌های فناوری یا شهرت برند ممکن است به‌طور سریع تحت تاثیر تغییرات بازار قرار گیرند. این تغییرات ممکن است سنجش و ارزیابی این ارزش‌ها را پیچیده‌تر کند، زیرا پیش‌بینی تاثیر آنها در بلندمدت دشوار است.
محدودیت روشهای ارزیابی
هر یک از روشهای ارزیابی (درآمد، بازار، هزینه) محدودیت‌های خاص خود را دارند. به‌عنوان مثال، در روش مبتنی بر بازار، ممکن است داده‌های کافی یا بازار مشابه برای انجام مقایسه موجود نباشد. در روش مبتنی بر درآمد، پیش‌بینی دقیق درآمدهای آینده دشوار است. این محدودیت‌ها می‌تواند دقت ارزیابی‌ها را کاهش دهد.
ارزیابی ذهنی و وابسته به دیدگاه افراد
بسیاری از ارزیابی‌های نامشهود به‌ویژه ارزیابی‌های کیفی، بستگی به دیدگاه‌های فردی و قضاوت‌های شخصی دارند. این عامل باعث می‌شود که ارزیابی‌های متفاوتی برای یک دارایی مشابه از سوی افراد مختلف به‌دست آید که می‌تواند منجر به نوسان در نتایج ارزیابی شود.
نیاز به داده‌های تاریخی و پیش‌بینی دقیق
برای ارزیابی ارزش‌های نامشهود، معمولاً به داده‌های تاریخی نیاز است تا بتوان تاثیر آنها بر عملکرد کسب‌وکار را تجزیه و تحلیل کرد. اما این داده‌ها ممکن است در دسترس نباشند یا تغییرات سریع در بازار مانع از دقت پیش‌بینی‌های آینده شود.
جمع‌بندی درس
ارزش نامشهود (Intangible Value) به دارایی‌ها و ویژگی‌هایی اطلاق می‌شود که نمی‌توان آنها را به‌راحتی لمس یا اندازه‌گیری کرد، اما نقش تعیین‌کننده‌ای در موفقیت و رشد یک کسب‌وکار دارند.
این نوع ارزش معمولاً شامل عواملی مانند شهرت برند، روابط با مشتریان، نوآوری، حقوق مالکیت معنوی، مهارت‌ها و تجربیات کارکنان و فرهنگ سازمانی است.
برخلاف دارایی‌های ملموس که به‌راحتی قابل اندازه‌گیری و ارزیابی هستند، ارزش‌های نامشهود غیرمادی و پیچیده بوده و تأثیر آنها به‌طور مستقیم در درآمدها و سودآوری دفتری یک شرکت مشاهده نمی‌شود، اما می‌توانند مزیت‌های رقابتی پایدار و طولانی‌مدت ایجاد کنند.
روشهای مختلفی برای ارزیابی و سنجش ارزش‌های نامشهود وجود دارد که از جمله آنها می‌توان به روشهای مبتنی بر درآمد، بازار، هزینه و ارزیابی کیفی اشاره کرد.
روش مبتنی بر درآمد به پیش‌بینی درآمدهای آینده که به‌دلیل این دارایی‌ها حاصل می‌شود، توجه دارد، در حالی که روش بازار بر مقایسه با دارایی‌های مشابه در بازار تمرکز میکند. روش هزینه نیز به هزینه‌های صرف‌شده برای ایجاد یا حفظ این دارایی‌ها توجه دارد. علاوه بر این، روشهای کیفی نظیر نظرسنجی‌ها و بازخوردها برای ارزیابی عواملی مانند فرهنگ سازمانی یا روابط با مشتریان کاربرد دارند.
با وجود این روش‌ها، چالش‌های عمده‌ای همچون عدم قابلیت اندازه‌گیری دقیق، وابستگی به دیدگاه‌های فردی و تغییرات سریع بازار وجود دارد که می‌تواند دقت سنجش و ارزیابی این ارزش‌ها را تحت تأثیر قرار دهد.
محاسبه کردن و ارزش گذاری و استفادخه از ارزش های نامشهود (Intangible Value) امری تخصصی و تا حدی پیچیده و دشوار است. عموماً کسب و کارها استفاده صحیحی از این دارایی ها نمی کنند. خصوصاً در بازاریابی و فروش که این مفهوم به شدت کارایی و کاربرد دارد و درآمدزاست. متخصصین آکادمی عیب پوش با بهره گیری از سالها تجربه و دانش در این حوزه، می توانند ما را در تعیین و همچنین استفاده از این دارایی ها و کسب و سود از آنها راهنمایی کنند. برای تماس و دریافت مشاوره ، از متخصصان این آکادمی، می توان با تلفن 28427054 و یا با شماره 28427338 با در نظر گرفتن کد تهران (021) تماس حاصل نموده یا به ایمیل به info@eybpoosh.com ارسال درخواست کرده و یا با ثبت نام در آکادمی، از خدمات این آکادمی، بهره مند شویم.
منابع
