در دنیای امروز که تغییرات اقتصادی، اجتماعی و فناوری با سرعتی بی‌سابقه رخ می‌دهد، سازمانها و کسبوکارها بیش از هر زمان دیگری نیازمند داشتن یک مسیر روشن و هدفمند برای حرکت رو به جلو هستند. حقیقت این است که موفق‌ترین سازمانها همیشه به‌دنبال راه‌هایی برای رشد و تحول هستند. برنامه استراتژیک نقش اساسی در ارزیابی وضعیت فعلی سازمان دارد و نقشه راهی برای موفقیت در آینده ارائه می‌دهد. فراموش نکنیم که برنامه استراتژیک (Strategic Plan) با برنامه ریزی استراتژیک (strategic planning) تفاوت دارند. در این درس به توضیح مفهوم برنامه استراتژیک (Strategic Plan) پرداخته ایم که از مهمترین رویکردهای مدیریتی و راهبردی در سازمانهاست.
در این درس قصد داریم نشان دهیم که برنامهریزی استراتژیک چه مزایایی برای سازمان دارد و چگونه می‌توانیم یک برنامه استراتژیک موفق بنویسیم.
برنامهریزی استراتژیک چیست؟
برنامهریزی استراتژیک فرآیندی سازمانی است که به ما کمک میکند مسیر حرکت شرکت را در سه تا پنج سال آینده مشخص کنیم. در این فرآیند، ما به عنوان ذی‌نفعان (مدیر عامل، هیئت مدیره و غیره) کارهای زیر را باید انجام دهیم:
- مأموریت و اهداف سازمان را بازنگری و تعریف کنیم.
- میزان رقابت در بازار و وضعیت رقبا را بررسی کنیم
- اهداف و مقاصد کلان شرکت را مشخص کنیم.
نتیجه نهایی این چرخه، یک برنامه استراتژیک است که در سراسر سازمان منتشر می‌شود.
برنامه استراتژیک چیست؟
برنامه استراتژیک حاصل نهایی فرآیند برنامهریزی استراتژیک است. این برنامه ابزاری است برای مشخص کردن اهداف سازمان و اقداماتی که برای دستیابی به این اهداف باید انجام شوند.
یک برنامه استراتژیک معمولاً شامل موارد زیر است:
- چشم‌انداز شرکت
- مأموریت شرکت
- اهداف سازمانی، شامل اهداف بلندمدت و اهداف کوتاه‌مدت یا سالانه
- برنامه‌های اجرایی، تاکتیک‌ها و رویکردهایی که برای تحقق این اهداف در نظر گرفته شده‌اند.
بخش‌های کلیدی یک برنامه استراتژیک چیست؟
یک برنامه استراتژیک اثربخش، از ساختاری اثبات‌شده و نتیجه‌محور پیروی میکند. برخلاف رویکردهای عجولانه و شتاب‌زده، با چنین برنامه‌ای سازمانها می‌توانند بهتر از پیش، ریسک‌ها را پیش‌بینی کرده و تصمیماتی آگاهانه اتخاذ کنند به علاوه، وجود یک برنامه خوش ساختار و بهینه، حس اطمینان را در میان مدیران، کارکنان، سرمایه‌گذاران و شرکای سازمان تقویت میکند و انجام وظایف مبتنی بر اهداف برنامه را برای همه آسان‌تر می‌سازد.
به طور کلی می‌توان گفت که یک برنامه استراتژیک شامل بخش‌های کلیدی زیر است:
- مأموریت: تبیین‌کننده هدف بنیادین سازمان و ارزش‌های اصلی آن است.
- چشم‌انداز: تصویر روشنی از آرمان‌ها و خواسته‌های بلندمدت سازمان ارائه می‌دهد.
- اهداف و مقاصد: اهداف مشخص و قابل اندازه‌گیری را تعیین میکند.
- تحلیل وضعیت: نقاط قوت و ضعف داخلی و همچنین فرصت‌ها و تهدیدهای بیرونی را مورد ارزیابی قرار می‌دهد.
- استراتژی‌ها و ابتکارات: گام‌ها و اقدامات مشخص برای دستیابی به اهداف را معرفی میکند.
- برنامه اجرا: جدول زمانی، مسئولیت‌ها و منابع موردنیاز برای اجرای برنامه را تشریح میکند.
- شاخص‌های عملکرد: شاخص‌های کلیدی عملکرد (KPI) برای پایش پیشرفت و سنجش موفقیت را تعریف میکند.
چگونه یک برنامه موفق استراتژیک بنویسیم: پنج گام مهم در برنامهریزی استراتژیک
در ادامه گام‌های مهم برای نوشتن یک برنامه موفق استراتژیک را ارائه می‌کنیم:
گام اول: ارزیابی موقعیت فعلی سازمان
پیش از آنکه برای آینده برنامهریزی کنیم، باید به‌طور دقیق بدانیم که اکنون در چه وضعیتی قرار داریم. این مرحله پایه و اساس تمام مراحل بعدی است. اگر جایگاه فعلی را به درستی نشناسیم، نمی‌توانیم مسیر مناسبی برای حرکت طراحی کنیم.
برای انجام این ارزیابی، لازم است به چند موضوع مهم توجه کنیم:
- بررسی وضعیت بازار و رقبا: باید ببینیم چه تغییراتی در بازار در حال رخ دادن است، رقبا چه کارهایی انجام می‌دهند و ما در مقایسه با آنها کجا ایستاده‌ایم.
- دریافت بازخورد از مشتریان: مشتریان می‌توانند به ما بگویند که از خدمات یا محصولات ما چه انتظاری دارند و چه چیزهایی باید بهتر شود.
- شنیدن صدای کارکنان: کارمندان تجربه‌ی مستقیم از فعالیت‌های روزانه دارند. نظرات آنها درباره مشکلات، پیشنهادها یا محیط کاری می‌تواند بسیار مفید باشد.
گام دوم: مشخص کردن اهداف آینده
بعد از اینکه وضعیت فعلی سازمان را بررسی کردیم، باید تصمیم بگیریم که در آینده چه می‌خواهیم انجام دهیم. این کار با مشخص کردن موارد زیر انجام می‌شود:
- چشم‌انداز سازمان: یعنی سازمان ما در چند سال آینده می‌خواهد به چه جایگاهی برسد.
- مأموریت سازمان: به این معنا دلیل وجود سازمان ما چیست و چه خدمتی ارائه می‌دهد.
- اهداف مشخص: باید اهداف بلندمدت (مثلاً سه تا پنج سال آینده) و اهداف کوتاه‌مدت (مثلاً سالانه) را تعیین کنیم. این اهداف باید روشن، قابل اندازه‌گیری و واقع‌بینانه باشند.
گام سوم: طراحی مسیر رسیدن به اهداف
در این مرحله تصمیم می‌گیریم که برای رسیدن به اهداف، چه اقداماتی باید انجام شود. این مسیر شامل مراحل زیر است:
- تعیین استراتژی‌های اصلی برای رسیدن به اهداف
- مشخص کردن نقش هر واحد، تیم یا بخش سازمان
- برنامهریزی برای استفاده درست از منابع مانند بودجه، زمان، نیروی انسانی و ابزارهای مورد نیاز
هدف این مرحله این است که بدانیم «چطور» به اهداف مورد نظر دست پیدا کنیم.
گام چهارم: اجرای برنامه
حالا باید برنامه‌ای که نوشتیم را به صورت دقیق و منظم اجرا کنیم. برای این کار باید:
- کارها را به صورت مشخص بین افراد یا تیم‌ها تقسیم کنیم
- زمان انجام هر کار را تعیین کنیم
- عملکرد افراد و تیم‌ها را به طور منظم بررسی کنیم تا مطمئن شویم برنامه به درستی اجرا می‌شود
اجرای درست برنامه، مهمترین بخش موفقیت است. اگر برنامه فقط روی کاغذ بماند، هیچ نتیجه‌ای نخواهد داشت.
گام پنجم: بررسی نتایج و بهبود مستمر
آخرین مرحله، ارزیابی عملکرد و اصلاح برنامه در صورت نیاز است. این مرحله شامل موارد زیر می‌شود:
- بررسی اینکه آیا به اهداف مشخص‌شده رسیده‌ایم یا نه
- استفاده از شاخص‌های عملکرد برای سنجش میزان موفقیت
- در صورت نیاز، اصلاح بخش‌هایی از برنامه یا روش اجرا
برنامه استراتژیک یک سند ثابت نیست؛ باید با توجه به تغییرات بازار، نیازهای مشتری و عملکرد سازمان، این برنامه را به صورت دوره‌ای بازبینی و به‌روزرسانی کنیم.
مزایای داشتن برنامه استراتژیک چیست؟
برنامهریزی استراتژیک به ما کمک میکند اهداف روشنی برای آینده تعریف کنیم و تصمیم‌گیری‌های بهتری داشته باشیم. با استفاده از این فرایند، می‌توانیم مسیر حرکت سازمان را برای سه تا پنج سال آینده مشخص کنیم. اگر بخواهیم از یک مثال ساده استفاده کنیم، برنامه استراتژیک مثل یک نقشه است که به ما نشان می‌دهد چگونه از نقطه‌ای که امروز در آن قرار داریم، به جایگاهی که در آینده می‌خواهیم برسیم، حرکت کنیم.
زمانی که برنامه‌ای شفاف طراحی کرده و آن را با اعضای تیم به اشتراک می‌گذاریم، می‌توانیم از مزایای زیر بهره‌مند شویم:
- فرهنگ سازمانی قوی‌تری ایجاد می‌کنیم، چون مأموریت، چشم‌انداز و اهداف‌مان برای همه روشن خواهد بود.
- همه اعضای سازمان را در یک مسیر مشترک قرار می‌دهیم و هماهنگی بیشتری بین تیم‌ها به وجود می‌آوریم.
- اهداف مشخص و قابل دستیابی تعریف می‌کنیم تا راحت‌تر به نتایج مطلوب برسیم.
- به جای تمرکز بر منافع کوتاه‌مدت، دید بلندمدتی نسبت به آینده سازمان پیدا می‌کنیم.
- منابع‌مان را دقیق‌تر و بر اساس اولویت‌های مهم‌تر تخصیص می‌دهیم.
- اهداف بلندمدت را به اهداف کوتاه‌مدت عملی تقسیم می‌کنیم تا حرکت‌مان مرحله‌به‌مرحله پیش برود.
- وضعیت فعلی سازمان را بهتر درک می‌کنیم و فرصت‌ها و تهدیدهای احتمالی را شناسایی می‌کنیم.
- آمادگی سازمان را برای واکنش سریع‌تر به تغییرات بازار و استفاده از فرصت‌های جدید افزایش می‌دهیم.
به‌طور کلی، برنامه استراتژیک به ما کمک میکند با اطمینان بیشتر، سازمان را به سمت آینده‌ای موفق و پایدار هدایت کنیم.
جمع‌بندی درس
برنامهریزی استراتژیک یکی از مهمترین ابزارهایی است که به ما کمک میکند مسیر آینده‌ی سازمان را به‌صورت شفاف و هدفمند ترسیم کنیم. این فرایند از شناخت دقیق موقعیت فعلی آغاز می‌شود و با تعیین اهداف مشخص، طراحی راهکارها، اجرای برنامه و در نهایت، ارزیابی و بهبود مستمر ادامه پیدا میکند.
اگر بخواهیم سازمانی موفق و پایدار داشته باشیم، نمی‌توانیم فقط به تصمیم‌های کوتاه‌مدت و روزمره تکیه کنیم. باید با نگاه بلندمدت، برای سال‌های پیش‌رو برنامه داشته باشیم و مطمئن شویم که همه اعضای سازمان در یک مسیر حرکت می‌کنند.
برنامه استراتژیک نه‌تنها به ما کمک میکند تا منابع خود را درست و مؤثر استفاده کنیم، بلکه باعث می‌شود بتوانیم به تغییرات بازار سریع‌تر و بهتر پاسخ دهیم، عملکردمان را بسنجیم و در صورت نیاز، مسیر را اصلاح کنیم.
در نهایت، موفقیت در برنامه استراتژیک به این بستگی دارد که چقدر در اجرای آن متعهد، منظم و واقع‌نگر باشیم.
متخصصین این آکادمی کمک خواهند نمود تا بتوانیم برنامه ریزی استراتژیک خود را مبتنی بر امکانات سازمان نوشته و صاحب سند راهبردی شویم. بدیهی است که پیاده سازی این مفهوم در سازمانها، نیازمند تجربه و دانش کافی در این حوزه است. آکادمی عیب پوش با بهره گیری از متخصصان مجرب در این حوزه، امکان پیاده سازی درست و مفید درست این محاسبات، در هر کسب و کاری را فراهم کرده است. برای تماس و دریافت مشاوره ، از متخصصان این آکادمی، می توان با تلفن 28427054 و یا با شماره 28427338 با در نظر گرفتن کد تهران (021) تماس حاصل نموده یا به ایمیل به info@eybpoosh.com ارسال درخواست کرده و یا با ثبت نام در آکادمی، از خدمات این آکادمی، بهره مند شویم.
