در دنیای پرهیجان سرمایه‌گذاری، بسیاری از سرمایه‌گذاران به دنبال راه‌هایی برای افزایش سود خود هستند. یکی از این راه‌ها استفاده از معاملات مارژین است؛ جایی که می‌توانیم با استفاده از اهرم (Leverage) و قرض گرفتن از کارگزار، حجم معاملات خود را افزایش دهیم؛ اما این روش با وجود پتانسیل سودآوری بالا، ریسک‌های خاص خود را نیز به همراه دارد. یکی از مهم‌ترین این ریسک‌ها مارژین کال (Margin Call) است؛ زنگ خطری که در صورت کاهش ارزش داراییهایمان به صدا در می‌آید و سرمایه‌گذار را ملزم به تأمین وجه نقد بیشتر می‌کند. در ادامه این درس به بررسی دقیق مفهوم مارژین کال، دلایل وقوع آن و راه‌های پیشگیری از آن می‌پردازیم. با هم تا پایان این درس همراه باشیم.
مارژین کال چیست؟
مارژین کال (Margin Call) در ساده‌ترین تعریف، اخطاریه‌ای از طرف کارگزاری به شمار می‌رود که به ما اعلام می‌کند ارزش دارایی‌های موجود در حساب مارژین‌مان به زیر سطح تعیین شده رسیده است. این سطح مارژین نگهداری نامیده شده و به منظور محافظت از کارگزار در برابر ضرر و زیان ناشی از نوسانات بازار تعیین می‌شود. فرض کنیم ما با استفاده از اهرم مالی و قرض گرفتن از کارگزار سهامی را خریداری کرده‌ایم. اگر ارزش این سهام به دلیل شرایط نامساعد بازار کاهش یابد، کارگزار برای حفظ منافع خود از ما می‌خواهد که مبلغی را به حساب‌مان واریز کنیم یا بخشی از سهام خود را بفروشیم تا دوباره به سطح مارژین نگهداری برسیم.
این اخطار (مارژین کال) به این دلیل صادر می‌شود که حساب مارژین ما ترکیبی از داراییهایمان و وام ارائه شده توسط کارگزار است. به عبارتی، ما تنها بخشی از ارزش سهام را پرداخت کرده‌ایم و مابقی آن را از کارگزار قرض گرفته‌ایم. با کاهش ارزش سهام، نسبت دارایی‌های ما به وام کارگزار کاهش می‌یابد و اگر این نسبت به زیر سطح مارژین نگهداری برسد، کارگزار مجبور به اقدام می‌شود تا از خود محافظت کند. به یاد داشته باشیم که عدم توجه به مارژین کال (Margin Call) می‌تواند منجر به فروش اجباری سهام‌مان توسط کارگزار شود و این امر می‌تواند ضررهای قابل توجهی را به ما تحمیل کند. کارگزار مجاز است به صورت خودکار بخشی از دارایی‌های ما را بفروشد تا ضررش جبران شود.
درک حساب‌های مارژین: کلید پیشگیری از مارژین کال
برای درک بهتر مارژین کال (Margin Call) و چگونگی پیشگیری از آن ضروری است که با مفاهیم پایه حساب‌های مارژین آشنا شویم. قبل از هر چیز ما باید یک حساب تسهیلات معاملات مارژین (MTF) در شرکت کارگزاری خود باز کنیم. این حساب با حساب Demat متفاوت است و به ما امکان می‌دهد با استفاده از اهرم، معاملات خود را انجام دهیم. برای این منظور ما باید قراردادی را با کارگزار امضا کنیم که در آن، الزامات مربوط به مارژین به طور دقیق مشخص شده است. دو اصطلاح مهم در این قرارداد، مارژین اولیه و مارژین نگهداری هستند.
مارژین اولیه مبلغی است که ما به عنوان سرمایه‌گذار باید قبل از شروع معامله در حساب MTF خود واریز کنیم. این مبلغ درصدی از ارزش کل معامله است و به عنوان وثیقه برای تضمین تعهدات ما در برابر کارگزار عمل می‌کند. به عنوان مثال، اگر مارژین اولیه ۵۰ درصد باشد، برای خرید سهامی به ارزش ۱۰۰ میلیون تومان باید ۵۰ میلیون تومان در حساب خود داشته باشیم و مابقی آن را از کارگزار قرض بگیریم. علاوه بر مارژین اولیه، باید حداقل حقوق صاحبان سهام را نیز در حساب‌مان حفظ کنیم. حقوق صاحبان سهام ارزش خالص دارایی‌های ما در حساب مارژین است که از طریق فرمول زیر محاسبه می‌شود:
حقوق صاحبان سهام = ارزش خالص پرتفوی = ارزش پرتفوی – بدهی مارژین
مارژین نگهداری درصدی از حقوق صاحبان سهام است که باید همواره برابر با ارزش بازار اوراق بهادار ما باشد. این درصد معمولاً توسط کارگزار تعیین می‌شود و هدف آن، محافظت از کارگزار در برابر نوسانات بازار و زیان‌های احتمالی است. با درک این مفاهیم کلیدی می‌توانیم ریسک‌های مرتبط با معاملات مارژین را به طور مؤثرتری مدیریت کرده و از وقوع مارژین کال (Margin Call) جلوگیری کنیم.
مارژین کال چگونه کار می‌کند؟
مارژین کال زمانی اتفاق می‌افتد که ارزش سهام یا دارایی‌های ما در حساب مارژین به زیر سطح مشخصی که کارگزاری تعیین کرده سقوط کند. به مثال زیر توجه کنید تا با فرآیند مارژین کال بهتر آشنا شویم:
فرض کنید کارگزاری حاشیه سود اولیه را ۵۰٪ و حاشیه سود نگهداری را ۲۵٪ تعیین کرده است. ما اوراق بهاداری به ارزش ۱۰۰۰۰ روپیه خریداری می‌کنیم. با توجه به حاشیه سود اولیه ۵۰٪، ما ۵۰۰۰ روپیه (۵۰٪ از ۱۰۰۰۰ روپیه) را به عنوان مارژین اولیه پرداخت می‌کنیم و مابقی یعنی ۵۰۰۰ روپیه دیگر وام از کارگزاری است. در اینجا حاشیه سود نگهداری ۲۵۰۰ روپیه خواهد بود (۲۵٪ از ۱۰۰۰۰ روپیه). حال فرض کنید قیمت اوراق بهادار ما ۴۰٪ کاهش پیدا کند. در این صورت ارزش پرتفوی ما به ۶۰۰۰ روپیه کاهش می‌یابد. با توجه به حاشیه سود نگهداری ۲۵٪، این مقدار حالا ۱۵۰۰ روپیه خواهد بود (۲۵٪ از ۶۰۰۰ روپیه).
در حال حاضر، ارزش حقوق صاحبان سهام ۱۰۰۰ روپیه است (۶۰۰۰ روپیه – ۵۰۰۰ روپیه). از آنجایی که حاشیه سود نگهداری باید ۱۵۰۰ روپیه باشد، ما باید ۵۰۰ روپیه دیگر به حساب‌مان واریز کنیم. زمانی که ارزش حقوق صاحبان سهام کمتر از حاشیه سود نگهداری شود، مارژین کال (Margin Call) رخ می‌دهد. در صورتی که ارزش خالص دارایی ما به صفر برسد، کارگزاری قبل از اعلام مارژین کال اوراق بهادارمان را که به عنوان وثیقه نگهداری می‌کند می‌فروشد تا بدهی خود را بازپرداخت کند.
اگر با اخطار مارژین کال (Margin Call) مواجه شویم چه اتفاقی می‌افتد؟
دریافت اخطار مارژین کال به این معنی است که ما باید هرچه سریع‌تر موجودی حساب مارژین خود را افزایش دهیم. خوشبختانه امروزه کارگزاران از طریق پیامک یا ایمیل ما را از این موضوع مطلع می‌کنند. بعد از دریافت اخطار معمولاً یک بازه زمانی مشخص در اختیار داریم تا مشکل را حل کنیم. این بازه زمانی از یک کارگزاری به کارگزاری دیگر متفاوت است. در این مدت ما (سرمایه‌گذار) باید مبلغ بدهی و بهره را طبق توافق‌نامه‌ای که امضا کرده‌ایم پرداخت کنیم.
اگر در بازه زمانی تعیین شده نتوانیم مبلغ مورد نیاز را واریز کنیم، کارگزاری این حق را دارد که موقعیت‌های معاملاتی ما را بفروشد تا مبلغ وام خود را پس بگیرد. به عبارت دیگر، کارگزاری برای جبران ضرر خود سهام یا دارایی‌های ما را در بازار به فروش می‌رساند. اگر منتظر بمانیم و قیمت‌ها باز هم کاهش پیدا کنند ممکن است میزان وثیقه برای بازپرداخت بدهی کافی نباشد و ضرر بیشتری را متحمل شویم؛ بنابراین بهتر است به محض دریافت اخطار مارژین کال (Margin Call) اقدام کنیم.
راه‌های برآورده کردن مارژین کال چیست؟
شرکت‌های کارگزاری الزامی به اطلاع‌رسانی به مشتریان در مورد مارژین کال ندارند؛ اما بیشتر آن‌ها به منظور حفظ مشتری این کار را انجام می‌دهند. در برخی موارد ممکن است شرکت بدون اطلاع‌رسانی به مشتری سهام را بفروشد تا ارزش خالص حساب را به حداقل میزان مورد نیاز برساند. این اتفاق بیشتر در بازارهای بی‌ثبات یا زمانی اتفاق می‌افتد که تغییرات ناگهانی و شدیدی در یک موقعیت معاملاتی رخ می‌دهد. با این حال، سرمایه‌گذاران در بسیاری از موارد این فرصت را دارند که انتخاب کنند چگونه و چه زمانی درخواست مارژین را برآورده کنند.
به عنوان مثال، فرض کنید ما با درخواست مارژین ۲۰۰۰ دلاری مواجه شده‌ایم. سه راه برای برآورده کردن این درخواست وجود دارد:
واریز وجه نقد
ساده‌ترین راه این است که به سادگی ۲۰۰۰ دلار به حساب خود واریز کنیم. با این کار ارزش خالص حساب‌مان افزایش یافته و درخواست مارژین برآورده می‌شود.
واریز اوراق بهادار مارژین‌دار
به عنوان راه حل دوم می‌توانیم سهام یا اوراق بهادار دیگری که به طور کامل پرداخت شده‌اند را به عنوان وثیقه اضافی برای وام مارژین خود واریز کنیم. برای محاسبه تعداد سهامی که برای برآورده کردن درخواست مارژین ۲۰۰۰ دلاری نیاز داریم، ۲۰۰۰ دلار را بر ارزش وام سهامی که قصد واریز آن را داریم تقسیم کنیم. ارزش وام برابر است با ۱۰۰٪ منهای نیاز نگهداری برای آن سهام. به عنوان مثال، اگر الزام نگهداری ۳۰٪ باشد، ۲۰۰۰ دلار را بر ۰.۷۰ تقسیم می‌کنیم تا به رقم ۲۸۵۷ دلار برسیم. این مقدار سهام مارژین‌داری است که باید برای پوشش درخواست مارژین ۲۰۰۰ دلاری واریز کنیم.
فروش سهام
به عنوان راه حل آخر می‌توانیم بخشی از سهام‌مان را بفروشیم تا مبلغ لازم برای پوشش مارژین کال را به دست آوریم. مشابه محاسبه سپرده‌گذاری اوراق بهادار، ارزش سهام فروخته شده را در الزام نگهداری سهامی که در حساب باقی می‌مانند، ضرب می‌کنیم. فرض کنید الزام نگهداری ۳۰٪ باشد، در این صورت باید تقریباً ۶۶۷۰ دلار سهام بفروشیم تا درخواست مارژین ۲۰۰۰ دلاری خود را برآورده کنیم.
چگونه از اخطار مارژین کال (Margin Call) اجتناب کنیم؟
خوشبختانه با رعایت چند نکته کلیدی، می‌توان از بروز این اخطار جلوگیری کرد:
آمادگی برای نوسانات بازار
بهتر است همیشه یک مبلغ قابل توجه پول نقد در حساب خود داشته باشیم. داشتن این پشتوانه نقدی به ما این امکان را می‌دهد که در صورت لزوم به سرعت به حساب خود پول واریز کنیم.
تعیین نقطه شروع شخصی
یک برنامه مالی شخصی‌سازی شده داشته باشیم و مشخص کنیم که در چه شرایطی نیاز به تزریق پول یا سهام بیشتر به حساب مارژین داریم. این برنامه به ما کمک می‌کند تا آمادگی لازم برای مقابله با شرایط بحرانی را داشته باشیم و از غافلگیر شدن جلوگیری کنیم.
رصد روزانه حساب
بهتر است به طور منظم و روزانه حساب معاملاتی‌مان را بررسی کنیم. همچنین، هشدارهایی را تنظیم کنیم تا در صورت کاهش قابل توجه ارزش سهام به ما اطلاع داده شود. این کار باعث می‌شود تا قبل از رسیدن به مرحله مارژین کال (Margin Call) بتوانیم ضررهای خود را محدود کرده و از سرمایه خود محافظت کنیم.
استفاده از ابزارهای آنلاین کارگزاری
از ابزارهای آنلاین و ماشین‌حساب‌های مارژینی استفاده کنیم که کارگزاری‌ها ارائه می‌دهند. این ابزارها به ما کمک می‌کنند تا تأثیر معاملات و نوسانات بازار را بر حساب خود پیش‌بینی کنیم. به این ترتیب، می‌توانیم با آگاهی کامل از وضعیت مالی‌مان تصمیمات معاملاتی بهتری بگیریم.
جمع بندی درس
مارژین کال (Margin Call) زمانی رخ می‌دهد که ارزش دارایی‌های یک حساب معاملاتی به زیر سطح نگهداری مارژین (Maintenance Margin) سقوط کند؛ سطحی که برای حفظ معاملات باز ضروری است. در چنین وضعیتی کارگزار به معامله‌گر اخطار می‌دهد تا با واریز وجه نقد بیشتر یا بستن پوزیشن‌ها، مارژین حساب خود را به سطح مورد نیاز برساند. هدف مارژین کال محافظت از کارگزار در برابر ضررهای احتمالی ناشی از کاهش ارزش دارایی‌ها و جلوگیری از ایجاد بدهی برای معامله‌گر است. عدم پاسخگویی به مارژین کال می‌تواند منجر به بسته شدن اجباری پوزیشن‌های معاملاتی ما توسط کارگزار شود تا از زیان بیشتر جلوگیری کند.
برای تماس و دریافت مشاوره ، از متخصصان این آکادمی، می توان با تلفن 28427054 و یا با شماره 28427338 با در نظر گرفتن کد تهران (021) تماس حاصل نموده یا به ایمیل به info@eybpoosh.com ارسال درخواست کرده و یا با ثبت نام در آکادمی، از خدمات این آکادمی، بهره مند شویم.
