ارتباط غیر کلامی چیست؟

انسان موجودی اجتماعی است و بسط و گسترش تمدن هم به واسطه همین اجتماعی بودن آن رخ داده است. برای زنده ماندن و ادامه بقاء در اجتماع، نیازمند برقراری ارتباط با سایرین است تا بتواند نیازهای خود را بیان نموده و نیازهای سایرین را درک کند. بخشی از این ارتباط بواسطه خلق زبان و «ارتباط کلامی» و بخش دیگری از آن «ارتباط غیر کلامی» است.

انسانها بواسطه استفاده از هزاران نشانه و ارتباط غیر کلامی از قبیل وضعیت بدن، حالت چهره، نگاه ، حرکات و صدا و سایر رفتارها، باهم ارتباط برقرار می‎کنند. نوع نشستن، دست‌دادن، بو و عطر، آرایش و لباس و لوازم و وسائل همه و همه بیانگر ارسال پیامهایی متفاوت از انسان به اجتماع یا دریافت پیامهایی از جامعه است.

چالرلز داروین، در کتاب «بیان احساسات در انسان و حیوانات»، تحقیقات خود در خصوص انواع، تأثیرات و بیان ارتباطات و رفتارهای غیرکلامی را به اشتراک گذاشته است. گرچه این ارتباط‌ات غالباً به‌قدری ظریف هستند که ما آگاهانه از آن‌ها مطلع نمی‌شویم، اما تاثیر آنها برروی انسان، انکار ناپذیر است.

ارتباط غیر کلامی شامل «حالات چهره»، «اشاره ها»، «ارتباطات فرازبانی(Paralinguistic)»، «زبان و وضعیت بدن»، «حفظ حریم شخصی»، «خیره شدن»، «لمس‌کردن»، «وضعیت ظاهری» و «لوازم و وسائل» و موضوعاتی نظیر آن است.

وقتی بین کلام ما و سیگنال‌های غیر کلامی ما، عدم تطابق وجود داشته باشد، ارتباط غیر کلامی، مخاطبان را بیشتر درگیر خواهد کرد.

یکی از مهارت هایی مدیریت، شناخت ارتباطات غیر کلامی است، این ارتباطات غیر کلامی، می تواند انرژی در صدا، لرزش آن، مکث های که افراد می کنند باشد تا زبان بدن که می تواند اطلاعاتی از وضعیت افراد را به ما بدهد، یکی از حالت های ارتباط غیرکلامی در زمانی که مکالمه حضوری داریم، حالت های صورت است که در زمان بیان های مختلف و یا حتی شنیدن لغات به اشکال مختلف تغییر وضعیت می دهد. در این مقاله به برخی حالتهای ماکرو و میکرو، اشاره خواهیم کرد.

ارتباطات غیرکلامی | درک عمیق تر از زبان بدن

ارتباطات غیرکلامی بخش جدایی ناپذیری از تعاملات انسانی است. ارتباط غیرکلامی که به زبان بدن شناخته می شود، بسیار فراتر از ترجمه ای است که برای آن درنظر گرفته شده است.

این شکل از ارتباط، در بسیاری از اوقات، تأثیر عمیق تری نسبت به کلمات بر جای می گذارد. این نوع ارتباط شامل مجموعه ای گسترده از سیگنال ها و نشانه ها از جمله «حالات چهره»، «اشاره ها»، «ارتباطات فرازبانی (Paralinguistic)» زبان و وضعیت بدن، «حفظ حریم شخصی»، «خیره شدن»، «لمس کردن»، «وضعیت ظاهری» و «لوازم و وسایل» است. زمانی که بین کلام و سیگنال های غیرکلامی ما ناسازگاری وجود داشته باشد، مخاطبان معمولاً به سیگنال های غیرکلامی توجه بیشتری نشان می دهند، زیرا این سیگنال ها اغلب احساسات واقعی و ناخودآگاه را منتقل می کنند.

اهمیت ارتباطات غیرکلامی در مدیریت و تعاملات روزمره

یکی از مهارت های کلیدی در مدیریت و تعاملات انسانی، توانایی شناسایی و تفسیر ارتباطات غیرکلامی است. این سیگنال ها می توانند اطلاعات ارزشمندی درباره وضعیت احساسی، نگرش ها، و انگیزه های افراد ارائه دهند. برای مثال، انرژی موجود در صدا، لرزش آن، مکث های کلامی، یا حتی نحوه قرارگیری بدن فرد در حین مکالمه می تواند سرنخ هایی درباره احساسات و نیت واقعی او فراهم کند. در موقعیت های حرفه ای، مدیران با استفاده از این سیگنال ها می توانند درک بهتری از نیازها و احساسات کارمندان خود داشته باشند و روابط کاری مؤثرتری ایجاد کنند.

ارتباطات غیرکلامی به ویژه در مکالمات حضوری نقش مهمی ایفا می کنند. حالات چهره، به عنوان یکی از برجسته ترین جنبه های ارتباط غیرکلامی، می توانند در واکنش به گفته ها یا شنیده ها تغییر کنند و اطلاعاتی درباره وضعیت عاطفی فرد ارائه دهند. این سیگنال ها نه تنها در محیط های کاری بلکه در روابط شخصی، مذاکرات تجاری، و حتی تعاملات روزمره نیز اهمیت دارند.

حالات ماکرو  (Macro Expressions)

حالات ماکرو به تغییراتی در چهره گفته می شود که به صورت طبیعی و قابل مشاهده رخ می دهند و معمولاً بین نیم تا چهار ثانیه طول می کشند. این حالات به راحتی قابل تشخیص هستند و اغلب با لحن کلام و محتوای گفته شده همخوانی دارند. برای مثال، زمانی که فردی از شادی صحبت می کند، لبخند روی چهره اش یک حالت ماکرو است که با پیام کلامی او هماهنگ است. این حالات معمولاً در موقعیت های اجتماعی به راحتی قابل فهم هستند و نیازی به آموزش تخصصی ندارند.

حالات میکرو  (Micro Expressions)

حالات میکرو، برخلاف حالات ماکرو، بسیار سریع و غیرارادی هستند و کمتر از نیم ثانیه طول می کشند. این حالات اغلب نادیده گرفته می شوند، اما می توانند احساسات واقعی و پنهان فرد را آشکار کنند. برای مثال، فردی ممکن است در ظاهر آرام به نظر برسد، اما یک حالت میکرو مانند جمع شدن لحظه ای ابروها می تواند نشان دهنده نگرانی یا ناراحتی باشد. تشخیص این حالات نیازمند تمرین و دقت بالایی است، اما می تواند به درک عمیق تری از احساسات واقعی فرد منجر شود. متخصصان روان شناسی و مذاکره کنندگان حرفه ای اغلب از این مهارت برای تحلیل دقیق تر رفتار دیگران استفاده می کنند.

هفت حالت جهانی چهره

بر اساس تحقیقات روان شناسی، هفت حالت چهره وجود دارد که در همه فرهنگ ها و جوامع انسانی مشترک هستند و مستقل از پیشینه فرهنگی یا جغرافیایی افراد بروز می کنند. این حالات عبارت اند از:

خشم

مشخصه آن جمع شدن ابروها، چشمان تنگ شده و فشردن لب ها است.

ترس

با چشمان باز، ابروهای بالا رفته و دهان کمی باز قابل تشخیص است.

نفرت

معمولاً با چروک شدن بینی و بالا کشیدن لب بالایی همراه است.

غم

با افتادگی گوشه های لب، ابروهای کج و چشمان مرطوب دیده می شود.

شادی

با لبخند و چین وچروک اطراف چشم ها مشخص می شود.

تعجب

با چشمان کاملاً باز و دهان باز یا ابروهای بالا رفته همراه است.

تحقیر

معمولاً با بالا بردن یک طرفه گوشه لب و نگاه از بالا به پایین دیده می شود.

یادگیری و تشخیص این حالات جهانی می تواند توانایی ما را در درک احساسات دیگران بهبود بخشد و به تعاملات مؤثرتر منجر شود. این مهارت به ویژه در موقعیت هایی که نیاز به همدلی یا مذاکره دقیق وجود دارد، بسیار ارزشمند است.

نقش زبان بدن در ارتباطات غیرکلامی چیست؟

علاوه بر حالات چهره، زبان بدن نیز نقش مهمی در ارتباطات غیرکلامی ایفا می کند. از نحوه ایستادن، حرکات دست، و حتی زاویه سر گرفته تا لباس هایی که انتخاب می کنیم، همه این ها بخشی از زبان بدن ما هستند.

این عناصر می توانند اطلاعاتی درباره اعتمادبه نفس، میزان راحتی، یا حتی نگرش فرد نسبت به موضوع مورد بحث ارائه دهند. برای مثال، فردی که با شانه های افتاده و چشمان رو به پایین صحبت می کند، ممکن است عدم اطمینان یا ناراحتی را منتقل کند، حتی اگر کلماتش مثبت باشند. از سوی دیگر، تماس چشمی مناسب و وضعیت بدنی باز می تواند نشان دهنده اعتمادبه نفس و صداقت باشد.

علاوه بر این، عناصر دیگری مانند فاصله فیزیکی در حین مکالمه (حفظ حریم شخصی)، نحوه استفاده از اشیاء (مانند قلم یا گوشی همراه)، و حتی انتخاب رنگ و سبک لباس نیز می توانند پیام های غیرکلامی منتقل کنند. این سیگنال ها در فرهنگ های مختلف ممکن است معانی متفاوتی داشته باشند، بنابراین آگاهی از تفاوت های فرهنگی نیز در تفسیر صحیح زبان بدن اهمیت دارد.

ارتباطات فرازبانی  (Paralinguistic)چیست؟

ارتباطات فرازبانی شامل جنبه هایی از گفتار است که فراتر از کلمات هستند، مانند لحن صدا، سرعت صحبت کردن، بلندی صدا، و مکث ها. این عناصر می توانند احساسات و نگرش های گوینده را به خوبی منتقل کنند. برای مثال، صدایی که با تردید یا لرزش همراه است ممکن است نشان دهنده اضطراب باشد، حتی اگر محتوای کلام مثبت باشد. در مقابل، صدایی محکم و با اعتمادبه نفس می تواند حس اقتدار و اطمینان را منتقل کند. مدیران و سخنرانان حرفه ای اغلب از این ابزار برای تأثیرگذاری بیشتر بر مخاطبان خود استفاده می کنند.

تناقض بین کلام و سیگنال های غیرکلامی چیست؟

یکی از نکات کلیدی در ارتباطات غیرکلامی این است که وقتی تناقضی بین کلام و سیگنال های غیرکلامی وجود دارد، مخاطبان معمولاً به سیگنال های غیرکلامی اعتماد بیشتری می کنند. برای مثال، اگر فردی بگوید «من خوبم» اما حالات چهره اش غمگین باشد یا بدنش در حالت بسته و دفاعی قرار داشته باشد، مخاطب به احتمال زیاد نتیجه می گیرد که فرد واقعاً احساس خوبی ندارد. این موضوع نشان دهنده قدرت سیگنال های غیرکلامی در انتقال حقیقت های پنهان است.

کاربردهای ارتباطات غیرکلامی در کجاست؟

درک ارتباطات غیرکلامی در زمینه های مختلفی از جمله مدیریت، مذاکره، مشاوره، آموزش، و روابط شخصی کاربرد دارد. در محیط های کاری، مدیران می توانند با مشاهده سیگنال های غیرکلامی کارمندان، درک بهتری از نیازها، انگیزه ها، و احساسات آن ها داشته باشند. در مذاکرات، تشخیص حالات میکرو می تواند به شناسایی نیت واقعی طرف مقابل کمک کند. در روابط شخصی، توجه به این سیگنال ها می تواند به تقویت ارتباط، کاهش سوءتفاهم ها، و ایجاد همدلی منجر شود. همچنین، در زمینه های آموزشی، معلمان می توانند از این سیگنال ها برای درک بهتر وضعیت دانش آموزان و تنظیم روش تدریس خود استفاده کنند.

چگونه مهارت های غیرکلامی خودمان را تقویت کنیم؟

برای بهبود توانایی در تشخیص و استفاده از ارتباطات غیرکلامی، می توانید از راهکارهای زیر استفاده کنید:

تمرین مشاهده فعال

به حالات چهره، زبان بدن، و لحن صدای افراد در موقعیت های مختلف توجه کنید. سعی کنید الگوهای تکرارشونده را شناسایی کرده و آن ها را با احساسات احتمالی مرتبط کنید.

یادگیری حالات میکرو: دوره های آموزشی یا منابع آنلاین در زمینه تشخیص حالات میکرو می توانند به شما کمک کنند تا این مهارت را تقویت کنید. تمرین با ویدئوهای آموزشی که حالات میکرو را نشان می دهند، بسیار مفید است.

تماس چشمی متعادل

تماس چشمی مناسب می تواند اعتماد و توجه شما را به مخاطب نشان دهد، اما خیره شدن بیش از حد ممکن است باعث ناراحتی شود. تعادل در این زمینه کلیدی است.

آگاهی از زبان بدن خود

به نحوه ایستادن، حرکات دست، و حالات چهره خود توجه کنید تا پیام های غیرکلامی شما با کلامتان همخوانی داشته باشد. تمرین در مقابل آینه یا ضبط ویدئو از خودتان می تواند به شما کمک کند.

تفاوت های فرهنگی در ارتباطات غیرکلامی چیست؟

یکی از جنبه های مهم در مطالعه ارتباطات غیرکلامی، آگاهی از تفاوت های فرهنگی است. سیگنال های غیرکلامی ممکن است در فرهنگ های مختلف معانی متفاوتی داشته باشند. برای مثال، تماس چشمی طولانی در برخی فرهنگ ها نشانه احترام و توجه است، اما در فرهنگ های دیگر ممکن است به عنوان گستاخی تلقی شود. همچنین، فاصله فیزیکی در مکالمات در فرهنگ های مختلف متفاوت است؛ برخی فرهنگ ها فاصله نزدیک تر را ترجیح می دهند، در حالی که در دیگران فاصله بیشتر نشانه ادب است. آگاهی از این تفاوت ها به ویژه در محیط های چندفرهنگی یا تعاملات بین المللی اهمیت دارد.

جمع بندی درس

ارتباطات غیرکلامی، زبانی قدرتمند و چندبعدی است که اغلب بیش از کلمات، احساسات و نیت های واقعی افراد را منتقل می کند. از حالات ماکرو و میکرو گرفته تا زبان بدن، لحن صدا، و حتی انتخاب لباس، همه این ها بخشی از این زبان بی کلام هستند که در تعاملات روزمره ما نقش دارند. این سیگنال ها نه تنها در درک بهتر دیگران به ما کمک می کنند، بلکه می توانند ابزار قدرتمندی برای تأثیرگذاری و ایجاد ارتباط مؤثرتر باشند.

یادگیری و تقویت مهارت های مرتبط با ارتباطات غیرکلامی می تواند به بهبود روابط حرفه ای و شخصی منجر شود. با تمرین و آگاهی، می توانیم این سیگنال ها را بهتر تشخیص دهیم و از آن ها برای ایجاد همدلی، کاهش سوءتفاهم ها، و تقویت تعاملات استفاده کنیم. این مهارت به ویژه در موقعیت هایی که نیاز به مذاکره، مدیریت، یا برقراری ارتباط عمیق وجود دارد، ارزشمند است.

علاوه بر این، توجه به تفاوت های فرهنگی در تفسیر سیگنال های غیرکلامی می تواند از سوءتفاهم های احتمالی جلوگیری کند و به تعاملات بین فرهنگی موفق تر منجر شود. آگاهی از این تفاوت ها به ما کمک می کند تا در دنیای جهانی شده امروزی، ارتباطات مؤثرتری برقرار کنیم.

در نهایت، ارتباطات غیرکلامی به ما یادآوری می کند که ارتباط تنها به کلمات محدود نمی شود. با تمرکز بر این زبان بی صدا، می توانیم درک عمیق تری از دنیای احساسی دیگران به دست آوریم و روابط انسانی غنی تری را تجربه کنیم. این مهارت نه تنها در محیط های حرفه ای، بلکه در تمام جنبه های زندگی روزمره ما ارزشمند است.