هرم نقدینگی چیست؟

تاکنون به این موضوع فکر کرده ایم که چرا بسیاری از شرکتها، دچار کمبود منابع مالی می شوند؟ یا اینکه چرا بسیاری از کسب و کارها هستند که به سادگی می توانند از پس مخارج خود بر بیایند اما کسب و کارهای بزرگ با وجود داشتن بسیاری منابع و اعضا، حتی نمی توانند از پس هزینه های کارکنان خود بربیایند؟

چه اتفاقی می افتد که کسب و کارها نمی توانند به اندازه کافی منابع مالی به صورت نقد و در دسترس داشته باشند تا زمانی که به آنها نیاز پیدا می کنند از این منابع استفاده کافی را ببرند؟

چه اتفاقی می افتد که کسب و کارها با وجود اینکه در ترازنامه خود کاملاً و به طور محسوس سود را نمایش می دهند دارای نقدینگی نیستند و پولی در جیب ندارند که بتوانند آن پول را هزینه های جاری خود را بپردازند؟

فراموش نکنیم دارایی بسیاری از کسب و کارها می تواند به اشکال مختلف وجود داشته باشد، اما چیزی که می تواند به عنوان یک دیتابیس فعال در کسب و کار مشکلات کسب و کارها را حل کند تنها پول است.

هرم نقدینگی چیست؟

در اقتصاد نقدینگی به معنای توانایی تبدیل دارایی به پول نقد به سرعت و بدون افت قیمت (مثل پول نقد و حساب های جاری) است. برای نخستین بار مفهوم «هرم نقدینگی» مانند مفهوم «بک مارژین» توسط آکادمی عیب پوش مطرح شد. این موضوع در ابتدا جدولی بود که میزان نقدینگی و سرمایه در گردش شرکتها را اندازه گیری می کرد و شاخصی برای مقایسه وضعیت نقدینگی در شرکتها بود.

اما رفته رفته با توجه به کارایی این شاخص، به عنوان اصلی کاربردی در سازمانهای ایرانی بکار گرفته شد. هرم نقدینگی مانند خط کشی است که وضعیت نقدینگی در تسویه حساب فروش یک شرکت را نمایش می دهد. هرم نقدینگی با «هرم دارایی» تفاوت دارد که لازم است این موضوع را از هم تفکیک کنیم.

تفاوت هرم نقدینگی با هرم دارایی

هرم دارایی ها (درجه نقدشوندگی) نشان دهنده سلسله مراتب دارایی ها از نقدترین (پایه هرم) تا کم نقدترین (راس هرم) است. در پایین ترین بخش هرم، لایه پایه یا پول نقد، سپرده های بانکی، چک های صادر شده قرار دارد.

در لایه میانی هرم، اوراق بهادار قابل معامله، سهام شرکت ها قرار دارد و در راس هرم، املاک، مستغلات، زمین (که نقد کردنشان زمان بر است) قرار دارد.

تفاوت هرم نقدینگی با دام نقدینگی

دام نقدینگی (Liquidity Trap) وضعیتی در رکود اقتصادی که نرخ بهره بسیار پایین است و مردم به جای سرمایه گذاری، پول نقد را ترجیح می دهند و در دست نگه می دارند، حتی با وجود تزریق پول توسط بانک مرکزی، سیاست های دولتی براثر می شود.

تفاوت هرم نقدینگی با هرم سرمایه گذاری فردی

در سرمایه گذاری فردی هرم سرمایه گذاری فردی، ساختاری برای مدیریت سبد سرمایه گذاری بر اساس ریسک و نقدینگی است.

در پایین ترین قسمت هرم، پایه (ریسک کم) وجود دارد. سرمایه گذاری های امن و نقدشونده (مثل اوراق قرضه دولتی و سپرده)، در این دسته قرار میگیرند.

در بخش میانی، سهام و صندوق های سرمایه گذاری و در راس هرم، سرمایه گذاری با ریسکهای بالا مثل ارزهای دیجیتال، طلا و نقره قرار دارد. البته خودرو هم که در تمام جهان کالای مصرفی است، در کشور ما به عنوان سرمایه مورد استفاده قرار میگیرد.

تفاوت هرم نقدینگی با هرم سرمایه گذاری فردی

تفاوت هرم نقدینگی با با طرح های هرمی (Ponzi/Pyramid Schemes) در این است که طرح های هرمی (که بر جذب افراد جدید برای پرداخت به عضو قبلی متکی هستند) برای گردش سود از دوستان و آشنایان ساخته شده و معمولا بسیاری از این طرحها، طرح های هرمی غیرقانونی و ناپایدارند.

چراهرم نقدینگی ساخته شد؟

پول مهم ترین دیتابیس کسب و کارهاست. در واقع پول، مهم ترین دیتابیس بشر است که در معاملات بین بشر امروزی می تواند نقش حیاتی و اساسی ایفا کند. برخی اوقات نقش پول، به حدی گسترده و پررنگ می شود که بسیاری آن را به عنوان یک «هدف» تلقی میکنند.

اما فراموش نکنیم که پول به خودی خود هدف محسوب نمی شود. پول به خودی خود ارزشمند نیست. پول زمانی ارزشمند است که در جریان قرار داشته باشد پولی که در جریان قرار نداشته باشد، فاقد ارزش است.

پول مانند آب اگر ساکن بماند، دچار تغییرات منفی و تخریب و گندیدگی می شود. یکی از خاصیت های بسیار مهم پول، این است که مانند آب همواره باید جاری و روان باشد تا از پوسیدگی و آلوده شدن آن جلوگیری شود.

در حقیقت می توان این موضوع را اینگونه بیان کرد که پول، زمانی قدرتمند است که جریان داشته باشد. هر میزان جریان پول قدرتمند تر و شدیدتر باشد اقتصاد و سازمان هایی که درگیر آن هستند، قدرتمندتر خواهند بود.

بنابر همین قانون، اگر اثر جریان پول را در کسب و کارها نادیده بگیریم، درخواهیم یافت که کسب و کارهایی دچار شکست می شوند که جریان نقدینگی را به تاخیر بیندازند و یا به اصطلاح دچار سکون نقدینگی شوند.

ساکن شدن پول در هر جایی چه بانک چه در اوراق و چه در اموال منقول و غیرمنقول، سبب خواهد شد که جریان نقدینگی نتواند زنده بماند و همین عدم جریان نقدینگی، می تواند سیستم کسب و کارها را دچار تضییع قرار دهد.

شاید بتوان این مقایسه را انجام داد که جریان پول دقیقاً مانند جریان خون در بدن استو خون زمانی ارزشمند است که در جریان باشد، در غیر این صورت زمانی که خون از جریان بایستد در آن زمان مرگ سیستم اتفاق خواهد افتاد.

با این وجود چه چیزی سبب می شود که بسیاری از سازمانها چک ها، بروات و اسناد مطالباتی خود را به عنوان دارایی تلقی می کنند؟ مسلماً مطابق اصول حسابداری می توان گفت که طبق بیانیه و فرمول اصلی حسابداری، دارایی مساوی با بدهی بعلاوه سرمایه است.

بدیهی است که جریان این نقدینگی جریان این دارایی یا ارزش این دارایی به جریان نقدینگی است. اگر جریان نقدینگی وجود نداشته باشد عملاً ارزش دارایی ما قابل سنجش نیست و یا در حد اعداد کفایت می کند و موجب مولد شدن یا تولید یا رفع نیازهای ما نخواهد شد.

بدین ترتیب، هرم نقدینگی ، رعایت آن چیزی است که در آکادمی عیب پوش برای رفع این موضوع مطرح شده است هرم نقدینگی می تواند به عنوان یک چک لیست و به عنوان یک داشبورد نمایشگر از آن بهره برد.

اگر از این ابزار به طور به عنوان یک نشانگر یا داشبورد استفاده کنیم می توانیم امیدوار باشیم که این قطب نما ما را به مسیر ما را در مسیر رسیدن به هدف نگاه خواهد داشت.

هرم نقدینگی، قطب نمایی است که می تواند ما را از میزان انحراف از مسیر آگاه کند و به ما گوشزد کند که تا چه میزان از عیارها و اهدافی که پیش از این گذاشته بودیم، منحرف شده ایم !

این ابزار می تواند به عنوان یک هشدارگر نیز عمل کند. هرم نقدینگی، ابزاری بسیار قدرتمند که به ما هشدار می دهد که مراقب باشیم که این انحراف از مسیر ما می تواند منجر به از منقرض شدن شرکت ما و از میان رفتن هستی ما ختم خواهد شد.

فراموش نکنیم که مطابق تعریف، شرکت ها شرکتها بنگاههای اقتصادی هستند که برای کسب سود به وجود آمده اند بنابراین اگر نتوانند این سود را در چرخه زندگی وارد کنند ، عملا بلااستفاده هستند.

این اشتباه، سبب خواهد شد که صرفاً ما با انباشتگی تعدادی از اعداد طرف باشیم و نتوانیم زندگی شرکت خود را تضمین کنیم. مانند ثروتمندانی که دسترسی به یک قرص نان هم ندارند!

شرکت هایی که دسترسی به نقدینگی نداشته باشند، مانند ثروتمندانی هستند که املاک بسیار زیادی دارند اما دسترسی به یک عدد نان برای سیر شدن روزشان هم برای آنها مقدور نیست. زیرا نقدینگی برای خرید لازم است. اما چرا شرکتها به مشکل مالی بر میخورند؟

چرا شرکت ها به مشکل مالی می خورند

اما چرا شرکت ها به مشکل مالی برمی خورند؟ این موضوع تا حدی پیچیده و البته به میزان زیادی هم ساده است. شرکت ها برای دوام کسب و کار خود به نقدینگی نیاز دارند این نقدینگی به عنوان سرمایه در گردش می تواند به کسب و کارها کمک کند تا هزینه های خود را کاهش داده و با «زمان» حرکت کنند و در آن صرفه جویی کنند.

شرکتها با وجوئد نقدینگی می توانند هزینه های جاری خودشان را با آن پرداخت کنند. بنابراین پرداخت هزینه های جاری یکی از اولیه ترین نیازهای شرکت هاست.

به علاوه مطابق قانون سه پایه بازاریابی ما باید بر روی آگاهی آموزش و پرورش و اعتماد مشتریان کار کنیم برای انجام این کار هم نیازمند پول هستیم.

بسیاری از کارها با پول انجام می شود و اتفاقاً نمی توانیم به صورت مدت دار این خدمات را انجام دهیم یا به مخاطبان خود وعده تسویه ارائه کنیم. بنابراین بسیار اهمیت دارد که همواره میزان نقدینگی ما در حدی باشد که بتوانیم به سرعت هزینه های خود را بپردازیم.

در این میان فاکتور زمان بسیار ارزشمند است. چیزی که شرکت ها را تبدیل به شرکت های بزرگ می کند و چیزی که شرکت ها را از هستی ساقط می کند، تنها تفاوت رویکرد آنها در استفاده از زمان است.

زمان یکی از مهم ترین آیتم هایی است که کسب و کارها باید ه آن توجه ویژه داشته باشند. برای اینکه سرعت در زمان می تواند نقش مهمی در توسعه آنها ایجاد کند.

با این وجود بسیاری از شرکت ها با توجه به نوع بازارهایی که دارند توانایی استفاده درست از زمان را ندارند. معمولاً شرکت هایی که به صورت اقساط یا با چک اقدام به فروش کالای خود می کنند باید دارای نقدینگی بسیار زیادی باشند تا این کمبود زمان را بتوانند با پول نقد، جایگزین کنند.

حال اینکه بسیاری از سازمان های ایرانی ، امروز با چک کار می کنند و مخاطبان آنها با وجود اینکه پول دارند، حاضر نیستند که به آنها پول نقد بپردازند. این بدان معناست که اولویت آنها در پرداخت پول ما نیستیم بلکه هزینه های خودشان است.

به همین دلیل ما در بسیاری از شرکت ها اقدام به تولید محصولات می کنیم. پول های آنها را نقداً پرداخت می کنیم یا اقدام به خرید محصولات از سایر شرکت ها می کنیم و پول های آنها را پرداخت می کنیم. عملاً چک هایی که از مخاطب یعنی مشتری دریافت می شود، بسیار طولانی تر از چک هایی است که به تامین کنندگان می دهیم. به همین دلیل موضوع بسیار ساده است. پس از مدتی تبدیل به وام دهنده به مخاطبان خود می شویم. به این ترتیب آنها در حال کار با سرمایه ما هستند.

کم کم فشار نقدینگی کت وارد آمده و شرکت مجبور به تزریق پول از خارج از سازمان می شود. اگر نتوانند شرکت ها با جاری شرکا حساب های خود را پر کنند، قاعدتاً مجبور به فروختن بسیاری از دارایی های خود خواهند شد.

در ادامه این روند را ادامه می دهند. اقدام به اخراج بسیاری از نیروها می کنند تا هزینه های نقد خود را به طرز قابل توجهی کاهش دهند.

اما همین اخراج نیروها هم، سبب خواهد شد تا شرکت ها نتوانند روی پای خود استوار بمانند. زیرا کارکنانی که اخراج شده بودند به هر رو در توسعه شرکت نقش داشتند و حالا کارکنان دیگر باید یا کارهای آنها را انجام دهند. یا اینکه کارهایی که آنها انجام می دادند، به صورت ناقص روی دست شرکتها، باقی خواهد ماند.

همین انباشتگی کار و انجام نشدن آن، سبب می شود که شرکت رفته رفته تضعیف شود و این تضعیف آغاز سقوط سازمان هاست.

راهکار پیشگیری از ضرر چیست؟

همان گونه که در این درس اشاره شد، راهکار تا حدی ساده و درعین حال، به شدت سخت است. هرم نقدینگی و رعایت برنامه هرم نقدینگی، به شدت در توسعه سازمان ها نقش دارد.

رشد سازمانها، وابسته به رعایت هرم نقدینگی است. اگر قصد داریم در سازمانمان رشد کنیم، لازم است تا هرم نقدینگی را رعایت کنیم.

هرم نقدینگی، ساختار ساده اما در عین حال پیچیده ای دارد. در پایین ترین نقطه از این هرم، شرکت هایی قرار دارند که در حال ورشکستگی هستند. این شرکت ها ۱۰۰ فروش خود را به صورت مدت دار انجام می دهند و وضعیت بدی در نقدینگی دارند. آنها بدون هیچ نقدینگی، از همه طلبکارند و البته به سایزن بدهکار.

این سازمان ها نه تنها چکی برای تصفیه های خود دریافت نمی کنند، بلکه دارای معوقات بسیار بالا هستند. چنین شرکتهایی، در حال سقوط هستند. اگر سازمانی وجود داشته باشد که ۱۰۰ مطالبات خود را در معوقات قرار داده باشد تکلیف آن روشن است این سازمان به سرعت سقوط خواهد کرد.

چراکه فعالیتهای اقتصادی آنها، عملاً هیچ سودی برای آنها حاصل نخواهد کرد. بدیهیست که این عدم سود موجب خواهد شد تا این شرکت ها رو به سمت ورشکستگی بروند.

اما در پله دوم شرکت هایی هستند که ۳۰ درصد از روش خود را به صورت نقدی انجام می دهند و ۷۰ درصد از فروش آنها به صورت چکی است. این شرکتها، شرکتهای معمولی امروزی هستند که البته رشدی نخواهند کرد.

در پله سوم از این هرم ، شرکت هایی قرار دارند که ۷۰ درصد از دریافتی صولی های خود را نقد دریافت نموده و 3۰ درصد ز وصولی های خود را از چک تامین میکنند. به همین دلیل تقریباً می توان گفت که بسیاری از سازمان های ایرانی که کسب و کارهای بی تو بی دارند در این بخش زندگی می کنند آنها می توانند کسب و کار خود را توسعه ه سختی توسعه دهند می توانند تا حدی رشد کنند.

اما شرکتهای پیشرو، شرکت هایی هستند که 30 درصد از ورودی خود را از پیشاپیش، دریافت می کنند. معمولاً در شرکتهای درحال توسعه، یا تازه تاسیس، شعب مثل صادرات یا موضوعاتی نظیر این بسیار ضعیف عمل می کنند زیرا نقدینگی برای انجام این کار معمولا ندارند.

شرکتشاه ها

شرکتشاه ها، قانونگذاران بازار هستند. در بالاترین رتبه این هرم شرکت هایی قرار دارند که 100 درصد از تسویه و وصولی خود را از پیش پرداخت دریافت میکنند. حجم نقدینگی در این شرکت ها بالاست و می توانند به توسعه بپردازند. آنها تعیین میکنند بازار به چه سمتی حرکت کند.

این شرکت ها پیش از آنکه بخواهند محصول یا خدماتی را به مخاطب تحویل دهند پول آن را از آنها دریافت می کنند و این موضوع سبب خواهد شد تا نه تنها پول مخاطب و مشتریان در دست این شرکت ها باشند و بتوانند با آنها توسعه پیدا کنند بلکه بتوانند روی توسعه ساخت خودش سرمایه گذاری کند.

دربازارهای امروزی، برای کسب موفقیت، باید از این روش استفاده کرد. اگر مشاهده کنیم بزرگ ترین استارت آپ های جهان و شرکت های بزرگ جهان از در رتبه یک هرم نقدینگی قرار دارند.

امروزه در بسیاری از کسب و کارهای اینترنتی شاهد آن هستیم که شرکت های بزرگ پول نقد را از مخاطب گرفته و آن را به صورت پیش پرداخت دریافت می کنند و پس از مدتی خدمات یا کالا را به وی ارائه می کنند. این موضوع تنها مدل کسب و کاریست که امروزه می تواند موفق عمل کند.

می توان امید داشت با این روش، ثروتمند شد. در غیر این صورت سایر کسب و کارها از میان خواهند رفت.

مرگ بر چک

امروزه در بازارهای بین المللی، چک زمانی کاربرد دارد که ما پولی را در حساب داشته و صرفاً برای پرداخت نقد آن جهت هولت و عدم جابجایی نقدینگی از چک استفاده می کنیم.

در بازارهای آزاد امروز، چک به معنایی که در ایران وجود دارد، کارایی ندارد. در حقیقت هیچکس نمی تواند کالایی را که پول آن را ندارد با چک خریداری کند. البته بسیاری از فروش های اعتباری وجود دارند که این ها می توانند با اعتبار انجام شوند.

اعتبار، اعتمادیست که بر اساس کارکرد فرد یا سازمان به وی اعطا می شود. در صورتی که در این اعتماد خدشه ای وارد شود عملاً این اعتبار از حیز انتفاع خارج خواهد شد.

بنابراین فردی که به فرد یا سازمانی که با اعتبار اقدام به خرید محصول یا خدماتی می کند، مجبور است تا این اعتماد را حفظ کند و اگر این اعتماد به نحوی خدشه دار شود فرد امکان کسب و کار در آینده را از دست خواهد داد.

اما در کشور ما این موضوع صدق نمی کند. در کشور ما بسیاری از افراد حتی به افرادی که آنها را درست نمی شناسند و به آنها اعتماد ندارند صرفاً یک برگه چک ارائه می کنند و در صورتی که این چک به پول تبدیل نشود مشکلات بزرگی برای طرفین ایجاد خواهد شد.

امروزه می بینیم که هزینه های دادرسی چک ها و میزان فشاری که چک بر اقتصاد کشور وارد می کند به حدی سنگین است که باید یک جا همه به این نتیجه برسیم که یک بار برای همیشه این موضوع را از میان برده و چک را از گردونه اقتصاد خارج کنیم.

کارکرد چک صرفاً باید در این موضوع باشد که ما پول نقدی را جابجا نکنیم و صرفاً برای سهولت کار از چک استفاده کنیم اما مفهوم چک مدت دار عملاً دشمن اقتصاد و کسب و کارهای امروزی است.

جمع بندی درس

به هررو، نتیجه ای که می گیریم بسیار ساده و مشخص است. ما بدون اجرای هرم نقدینگی در سازمان نمی توانیم کسب و کارمان را توسعه دهیم. اگر این موضوع را رعایت نکنیم، قطعاً دچار مشکلات بسیار زیادی خواهیم شد.

برای اجرای صحیح هرم نقدینگی در سازمان، لازم است تا از متخصصین این حوزه، کمک بگیریم. هزینه هایی که ما در فرصتها از دست میدهیم، بسیار بیشتر از هزینه هایی است که فکر میکنیم، نباید برای کمک گرفتن از مشاورین خرج کنیم.

متخصصان آکادمی عیب پوش می توانند در اجرای هرم نقدینگی در سازمان ها در کنار مدیران باشند. با توجه به اینکه ابداع این روش توسط آکادمی عیب پوش صورت گرفته است بدیهیست که متخصصان این آکادمی می توانند در اجرا و توسعه این موضوع به ما کمک شایانی نمایند.

برای دریافت مشاوره یا صحبت با کسب و کارها ای دریافت مشاوره از متخصصین این آکادمی می توانیم با شماره های زیر تماس گرفته یا کسب و کار خودمان را در این اکادمی ثبت کنیم.

فراموش نکنیم، سالم سازی گردش پول در کسب و کارها، یکی از مهم ترین کارهایی است که باید اجرایی شود. اگر پول به عنوان دیتابیسی باارزش، در دسترس ما نباشد، نمی توانیم امور خود را درست مدیریت کنیم.