معرفی فیلم سینمایی آزمایش زندان استنفورد

فیلم سینمایی آزمایش زندان استنفورد (The Stanford Prison Experiment) محصول امریکا، فیلمی در ژانر مهیج تولید سال ۲۰۱۵ به کارگردانی کایل پاتریک آلوارز است.این فیلم با داستانی واقعی از روی یکی از خطرناکترین آزمایشات روانشناسی تاریخ ساخته شده است.

در سال ۱۹۹۲ مستندی به همین نام(Quiet Rage: The Stanford Prison Experiment)، با حضور شخص پرفسور زیمباردو ساخته شد.

این مستند شامل تشریح کامل این آزمایش توسط دکتر زیمباردو، صحبت‌های اشخاص تحت آزمون و نیز تصاویر واقعی ثبت شده طی آزمون بود. در ۲۰۰۱ فیلمی سینمایی با نام Das Experiment بر اساس کتابی با نام جعبه سیاه در همین ژانر ساخته شد که بر اساس این آزمایش زیمباردو نوشته شده بود. در ۲۰۱۰ نیز فیلمی به نام آزمایش(The Experiment)، ساخته شد و نهایتا فیلم حاضر، کاملا داستانی اما روایی از این واقعیت ثبت شده، ساخته شد.

این فقط یک آزمایش بود!

آزمایش زندان استنفورد یکی از معروف‌ترین و خطرناک‌ترین آزمایش‌های روانشناسی است که تاکنون انجام شده‌است. در این آزمایش که به سرپرستی دکتر فیلیپ زیمباردو در دانشگاه استنفورد در سال ۱۹۷۱ انجام شد، چندین دانشجوی سالم از نظر روانی به صورت آزمایشی انتخاب و مصاحبه شده و نقش‌های زندانی و زندان‌بان را پذیرفتند.

نتایج آزمایش حیرت‌آور بود، پس از گذشت چند روز اکثر زندانبانان رفتارهای شدید سادیسمی از خود نشان دادند. آزمایش به خاطر ترس از کنترل خارج شدن وضعیت بعد از ۶ روز متوقف شد. بر خلاف همه نوشته‌ها در مورد آزمایش استنفورد، در کتاب «آدمی یک تاریخ نوید بخش» می‌توان جنبه دیگر ماجرا را دید. چیزی که توجه را جلب می‌کند این است که اغلب نگهبانان آزمایش، در مورد اعمال راهکارهای خشن، مردد بودند. دوسومشان حاضر نشدند در بازیهای دگرآزارانه، شرکت کنند. یک سومشان با زندانیان مهربان بودند. و این موضوع زیمباردو و تیمش را کلافه می‌کرد. یکی از نگهبانان قبل از آغاز آزمایش استعفا داد و گفت نمی‌تواند از رهنمودها تبعیت کند. اغلب افراد به این دلیل ادامه دادند که زیمباردو پول خوبی به آنها پرداخت می کرد.

سختگیری‌ها شدت پیدا کرد. دیگر به زندانیان بخصوص در طول شب اجازه رفتن به دستشوئی داده نمی‌شد. آنان باید در درون سطل هائی که در سلول گذاشته بود احتیاجات خود را برطرف کرده و با بوی تعفن آن سر کنند.

اعتراضات بیشتر شد. این بار تشک‌ها را از زندانیان شورشی گرفتند و آنان مجبور بودند بدون تشک و بالش بر روی زمین سیمانی بخوابند.

نتیجه آزمایش چه شد؟

وضعیت رفته رفته بدتر شد. زندانیان مجبور بودند برهنه شوند تا از آنان بازرسی بدنی به عمل آید. تحقیر‌های جنسی نیز بخشی از کار شد. روز چهارم زمزمه فرار از زندان در بین داوطلبینی که نقش زندانی را بازی می‌کردند قوت گرفت. با پخش شدن این شایعه شدت عمل زندانبانان نیز شدیدتر شد. زندانبانان بنحوی باورنکردنی در نقش خود فرو رفته بودند و گوئی با گذشته خود بکلی قطع رابطه نموده بودند. دکتر زیمباردو در مشاهدات خود می‌نویسد که اعمال و گرایش‌های سادیستی واقعی بین زندانبانان مشهود بود.

این تجربه، نشان داد که چگونه انسانهائی پاک و تحصیل کرده در صورتیکه به آنان قدرت و اختیارات داده شود و در درون سیستمی که قدرت را بدست دارد هم به لحاظ ایدئولوژیک و هم به لحاظ نرم‌های موجود در درون سیستم از آنان حمایت شود، قادرند به سرعتی باور نکردنی (در تجربه زندان استنفورد در روز دوم) به شیطانی مبدل شده و لحظه‌ای برای اعمال وحشیگری و خشونت بخود تردید راه ندهند.

همه ما امکان تبدیل شدن به یک شیطان را داریم. تنها راه برکنار ماندن از ظهور یک چنین خصلت شرور و غیرانسانی، آگاهی نسبت به احتمال بروز چنین پدیده‌ای و عدم وجود شرایط تبدیل ما به این موجود خطرناک است. تنها با شناخت این خطر که “موقعیت” و “قدرت” می‌تواند ما را در کمترین مدت به حیوانی بیگانه از خود مبدل کند قادر خواهیم بود از فرو غلتیدن در فساد مصون بمانیم.