نمودار استخوان ماهی(Fishbone Diagram)، چیست؟

این تکنیک که به نمودار استخوان ماهی(Fishbone Diagram) نیز شناخته شده است، ابزاری است کارآمد برای حل مشکل یا مسئله که برای اولین بار توسط کائورو ایشیکاوا دانشمند ژاپنی مشهور حوزه مدیریت کنترل کیفیت مطرح شد. مطابق این نمودار مشکلات بصورت «مسئله»، مطرح شده و برروی نموداری مانند استخوان ماهی نوشته می شوند. این نمودار بیشتر به این علت ساخته شد تا انواع علت‌های کوچک و بزرگی که دست به دست یکدیگر داده و یک “مشکل” یا “مسئله” را به‌وجود می‌آورند، دیده شده و رفع شوند.

مساله چیست؟

اگر بخواهیم تعریفی برای «مساله» ارائه کنیم، باید عنوان کنیم مساله می‌تواند تفاوت بین وضعیت موجود (یا واقعی) و وضعیت مطلوب (یا ایده‌آل)، تلقی شود. اگر به مسئله به عنوان «مشکل»، یاد کنیم، این تفکر موجب ایجاد گره و توقف سازمان خواهد شد. اما اگر به موضوع به عنوان «مسئله»، نگاه شود، می‌تواند به عنوان فرصتی برای بهبود سازمان باشد.

در حقیقت پیش از ترسیم مشکل و یافتن راه حل برای آن، این نکته حائز اهمیت است که برای موفقیت، بهتر است به «مشکل» به شکل «مسئاله» نگاه شود. بنابراین اگر به موضوع به شکل فرصتی برای بهبود وضعیت نگاه شود، آنگاه در دل هر مساله یک «هدیه‌» وجود دارد که برای ما به عنوان «فرصت» تلقی می شود. با این رویکرد، دیگر می توان به «مشکل» را به عنوان «مساله/فرصت» دید. همین رویکرد، موجب پدید آمدن این نگرش می شود که مسائل، فرصت‌هایی برای بهبود وضعیت و ایجاد نوآوری هستند.

چرا روش استخوان ماهی؟

این روش یا دیاگرام یکی از چندین روش شناخته شده و کاربردی «حل مسئاله» است که به این علت که از یک خط اصلی افقی و چند خط شیب‌دار کوچک‌تر ترسیم شده، به استخوان ماهی تشبیه شده است. البته بدیهی است که در هنگام کاربرد و ترسیم این نمودار، به شکل کامل و تمیز به شکل استخوان ماهی در نخواهد آمد اما بسیار به آن شبیه خواهد بود.

ایشیکاوا در کتاب راهنمای کنترل کیفیت (Guide to Quality Control) برای اولین بار نمودار استخوان ماهی را معرفی کرد اما خود او معتقد است این نمودار را در سال ۱۹۴۳ قبلا با نام «نمودار علت و معلول(CE)»، معرفی کرده است. سی.ایی مخفف عبارت «علت و تاثیر(Cause & Effect)»، است. در مبحث کنترل کیفیت، این مفهوم با نام «نمودار ایشیکاوا» نیز شناخته می شود.

کارکرد روش استخوان ماهی

نمودار استخوان ماهی برای حل یک «مشکل» و طرح آن به صورت «مسئله‌» به صورت رسم یک خط اصلی افقی آغاز می شود. سمت چپ این خط، دم ماهی و سمت راست آن سر ماهی است. روی سرماهی «مسئله اصلی» نوشته شده و روی خط اصلی افقی، خط های موربی به شکل استخوان های ماهی کشیده شده و روی هر استخوان، علت‌های بروز این مشکل یا مسئله، نوشته می شود. در حقیقت استخوان اصلی و استخوانهای فرعی، علت(Causes)، ستند و سر ماهی، اثر این علل(Effect)، است.

طبیعی است که ممکن است علل اصلی، هر کدام عللی فرعی داشته باشند که همه آنها هم باید نوشته شوند یعنی استخوانها می توانند ریزتر شوند. البته اینکه برخی معتقدند زوایای برخی از استخوانه تیز تر و یا برخی باید به سرماهی نزدیکتر باشند، تفاوتی در اصل مسئاله نخواهد کرد. علل باید یک به یک حل شده و برداشته شوند. ابتدا علل ریز و بعد استخوانها و نهایتا ستون فقرات ماهی و حل مشکل حل می شوند.

مزایای روش استخوان ماهی

استفاده از این روش حل مسئله، علیرغم کارایی ساده ای که دارد، کاربردها و مزایای فراوانی دارد که در این درس به برخی از آنها اشاره خواهیم کرد:

• نمایش تمام زیر علت ها و علل اصلی.
• استفاده از طوفان فکری.
• سطح بندی و لول بندی علت ها.
• از نتیجه‌گیری سریع(Jumping to the Conclusion)، جلوگیری می شود.
• تقویت تفکر سیستماتیک.
• توسعه تفکر نگاه به مشکل به عنوان مسئله.
• ایجاد چارچوب برای مبحث حل مسئله.
• ابزاری مفید برای بهبود مهارت ارائه.
• ایجاد محیطی برای استدلال و دیالکتیک.

عبارت او کی آر (OKR) از عناوین پرکاربردی است که مخفف عبارت انگلیسی اهداف و نتایج کلیدی (Objectives and Key Results)، و گونه ای روش هدف گذاری مشترک است که توسط تیم ها و افراد برای تعیین اهداف چالش برانگیز و جاه طلبانه اما با نتایج قابل اندازه گیری استفاده می شود. با این معیار نحوه ردیابی پیشرفت، ایجاد همسویی، و تشویق مشارکت حول اهداف قابل اندازه گیری است.

او. کی. آردر منابع انسانی، فروش، مهندسی نرم افزار و سایر حوزه ها کاربرد دارد. برای تعیین اهداف در بسیاری از سطوح شرکت یکسان عمل می کنند. آنها همچنین می توانند برای اهداف شخصی نیز مورد استفاده قرار گیرد.

اهداف

هدف یعنی چیزی است که باید به آن دست یافت، نه بیشتر و نه کمتر. طبق تعریف، اهداف مهم، ملموس، کنش گرا و (در حالت ایده آل) الهام بخش هستند. هنگامی که به درستی طراحی و تعریف شوند، واکسنی در برابر تفکر فازی و اجرای ناکارآمد هستند.

نتایج کلیدی

نتایج کلیدی، نحوه رسیدن به هدف را محک زده و نظارت می کنند. این نتایج کاملا موثر، خاص، محدود به زمان و در عین حال واقع بینانه هستند اما بیش از هرچیز، قابل اندازه گیری و تأیید هستند. نتایج کلیدی معمولا نتایجی در مسیر هدف قابل اندازه گیری هستند.

الزامات نتایج کلیدی یا برآورده می شوند یا نه. هیچ منطقه خاکستری وجود ندارد. در پایان دوره تعیین‌شده، بررسی منظمی انجام شده و نتایج کلیدی رتبه‌بندی می شوند.

عزت نفس(Self-esteem)، چیست؟

این مفهوم که در زبان پارسی به خودارجمندی(Self-esteem)، نیز شناخته شده است، یکی از پرکاربردترین و مهمترین واژه های کاربردی در روان‌شناسی است. عزت نفس با غرور متفاوت است. درحقیقت عزت نفس، بازتاب ارزیابی یا برآورد یک انسان از ارزش‌های خود اوست. این مفهوم، به میزان تأیید یا احساس ارزشی اطلاق می شود که انسان نسبت به خود دارد یا برآورد می‌کند که دارد.

در حقیقت این موضوع میزان آگاهی و درکی است که یک انسان از میزان ارزشمندی که نسبت به تمام جنبه‌های وجودی خودش دارد نشات می گیرد.

عزت نفس، با غرور ویا اعتماد به نفس، تفاوت دارد. انسان دارای عزت نفس، اعتقاد دارد دارد انسان و موجودات اطراف آن، همگی ارزشمند هستند. این ارزش سبب می شود که انسان ابتدا ارزشهای خود را معطوف به «زندگی» کند نه «مرگ». در مسیر کسب عزت نفس، مرگ به هر دلیلی، مقدس نیست بلکه این زندگی است که تقدس دارد. بنابراین انسانی که دارای ارزش است، نمی تواند قربانی اعتقادات سایرین شود.

انسان دارای عزت نفس، اعتقاد به برابری انسان‌ها دارد. او میان انسانهای گوناگون با نژادها و قومیت‌های مختلف، تفاوتی قائل نیست. چنین انسانی خود را دوست دارد و آنچه هست، احساس رضایت دارد. او از وجود خود، شرمنده و خجول نیست. انسانهایی که دارای عزت نفسی پایین هستند، در زندگی با مسائل و مشکلات فراوانی دست به گریبان می‌شوند. به عبارت دیگر، عزت نفس نشان دهنده احترامی است که دیگران برای انسان قائل‌ هستند.

از دوران کودکی درصورتیکه والدین توجه مثبت غیر شرطی به فرزندان خود، نشان دهند و فرزندان خود را سوای رفتارهایشان به عنوان انسان‌هایی که از شایستگی‌های ذاتی برخوردارند، بپذیرند، به رشد عزت نفس آن‌ها کمک می‌کنند.

اما اگر پدر یا مادر، به کودک توجه مثبت اما شرطی نشان دهند، ناخودآگاه به کودکان می آموزند که اگر طوری رفتار کنند که مطلوب آنها باشند، ارزشمند خواهند بود. به همین دلیل تصور کودک نیز به این صورت شکل می گیرد که صرفاً هنگامی دارای شایستگی هستند، که مطابق با خواست پدرومادر رفتار کنند.

کارکرد عزت نفس

عزت نفس از عوامل اصلی تعیین‌کننده رفتار در انسان به‌شمار می‌رود. در حقیقت برداشت و قضاوتی که انسانها از خود دارند تعیین‌کننده چگونگی برخوردشان با مسائل مختلف است. انسانی که عزت نفسی پایین دارد و برای خود ارزش و احترامی قائل نیست، احتمال دارد دچار انزوا، گوشه‌گیری یا پرخاشگری و رفتارهای ضداجتماعی شود. به طور خلاصه، می توان گفت عزت نفس، مجموعه‌ای از افکار، احساسات، عواطف و تجربه‌هاست که در فرایند زندگی اجتماعی شکل می‌گیرند. این مفهوم، تجمیع و برآیندی از هزاران برداشت، ارزیابی و تجربه‌ای است که انسان از خودش دارد. همین ارزیابی سبب خواهد شد که انسان نسبت به خود احساسی خوشایند، ارزشمند یا عکس آن را تجربه کند.

محرک های عزت نفس پایین

کودکانی که به باورهای ارزش محور دچار می شوند، تاحدی احساس ناامیدی می‌کنند. بدیهی است که  نمی‌توانند کاملاً مطابق با خواست دیگران عمل کنند، و همزمان با خودشان هم روراست باشند. اما، این به این معنا نیست که ابراز خود ناگزیر به تعارض منجر می‌گردد. کارل راجرز روان‌شناس آمریکایی، نظریه‌پرداز و یکی از چهره‌های اصلی در رویکرد روان‌شناسی انسان‌گرایانه در روان‌شناسی، معتقد است هنگامی که در تلاش برای رسیدن به توان بالقوه خویش، دچار ناکامی شویم، یا به دیگران آسیب می‌زنیم یا به شیوه‌های ضد اجتماعی رفتار می‌کنیم.

اگر پدر و مادر و دیگران تفاوت‌های کودک را بپذیرند و او را همانگونه که هست دوست داشته باشند، کودک نیز خودش و تفاوتهایش را دوست خواهد داشت. در خانواده هایی که اعتقاد بر تفکر ارجحیت دارد، نهایتا کودکان خواهند آموخت که داشتن برخی باورها به ویژه در مورد موضوعات جنسی، سیاسی و مذهبی ناپسند، غیرقابل قبول و نکوهیده است. پس زمانی که دریابند مورد تأیید سایر بزرگترها نیستند، برچسب نافرمانی به ذهن خود می زنند و یا حس حماقت و یا حس طغیان خواهند کرد.

درصورتیکه بخواهند با محیط سازگار باشند، باید احساسات و باورهایشان را انکار کنند و بخشی از وجود خود را پنهان کنند.  این موضوع موجب تحریف خودپنداره آنها خواهد شد.

راجرز معتقد است آگاهی از وجود احساسات و تمایلات ناسازگار با خود پنداره تحریف شده، باعث اضطراب شده و به دلیل اینکه اضطراب اساسا عذاب آور است، انسان تلاش می‌کند تا وجود احساسات واقعی خود را انکار کند. درحقیقت خودشکوفایی و عزت نفس، نتیجه روراست بودن با تمایلات و احساسات حقیقی، پذیرفتن و عمل کردن به آنهاست. تصورات ذهنی انسان نسبت به خود آرمانی اش، به «خود آرمانی» شناخته می شود. عزت نفس، در واقع جایی است که کمترین فاصله بین «خودپنداره» و «خود آرمانی» وجود داشته باشد.

علل عزت نفس پایین

انسان تا سه سال ابتدایی زندگی، در پی پاسخ به پرسشی اساسی است. این پرسش بسیار ساده اما بنیادین است :«من خوب هستم یا بد؟». حال اگر به بهانه تربیت، از تنبیه فیزیکی، تحقیر، مقایسه و … استفاده شود، کودک با تکرار این رفتارها به این باور می‌رسد که «بد است و مقصر اوست». این باور تا حدی قوی و تاثیرگذار است که تا پایان عمر از اسم، چهره و بدن ، حرف زدن و صدا، لباس پوشیدن، افکار، احساسات و عملکرد خود و اصولاً هر چیز مربوط به خود را بد، نامناسب، ناکافی و ناشایست بداند. چنین افرادی حتی ممکن است ناخواسته از خودش بیزار و متنفر شود.

افزایش عزت‌ نفس

به اعتقاد «ناتانیل براندن»، «خودپذیری» یکی از عوامل مهم در افزایش عزت نفس است. این بدان معناست که انسان درعوض تحقیر خود، احساسات و افکار و رفتار خود را پذیرفته و خود را دوست بدارد. «داشتن زندگی آگاهانه»، بدان معنا که هر آنچه وجود دارد را همان گونه که هست بپذیریم گام بعدی افزایش عزت نفس است. باید بپذیریم که هریک از ما، دارای نقاط قوت، ضعف، امکانات و مشکلات خاص خود هستیم.

پیش‌گویی خود مخرب(Self-defeating prophecy)، چیست؟

این پدیده، یکی از سوگیری های فردی یا گروهی بسیار جالب است که به پیش‌بینی خود مخرب مشهور است. مطابق این پدیده، پیش‌بینی انجام می‌شود و خود همان پیش بینی، شرایطی را به وجود می‌آورد که در نهایت مانع از به وقوع پیوستن آن می‌شوند.

توجه داشته باشیم که پیش‌بینی خود مخرب با «پیش‌بینی خودمحقق‌ شونده»، که رویدادی منفی را پیش‌بینی می‌کند تفاوت دارد. به عنوان مثال، مارکسیسم خود نوعی پیش بینی خود مخرب است. نظام سرمایه‌داری با عنایت به پیش‌گویی‌های مارکسیسم، نرخ مالیات را بالا می‌برد و از این رو، مانع از بروز شکاف طبقاتی عمیق و نابودی خود می‌شود.

همانگونه که اشاره شد، این مفهوم باوجود نزدیکی بسیار با مفهوم پیشگویی خود محقق شونده(Self-fulfilling Prophecy)، که به نامهای دیگری چون «پیشگویی خودشکوفا»، «فرض خود انجام(Self-fulfilling Prophecy)» یا «فرض خود تایید» و «پیش بینی خود محقق شونده» نیز شناخته می شود، کاملا فرق دارد و نباید با آن اشتباه شود. این مفهوم هیچ ارتباطی با اثر پیگمالیون یا «اثر گولم» ندارد. این مفهوم در حقیقت نوعی خودزنی است.

مهم است که یک پیشگویی خود مخرب را از خود محقق شونده متمایز کنیم. اگر یک پیشگویی از یک نتیجه منفی ساخته شود، و آن پیامد منفی در نتیجه بازخورد مثبت حاصل شود، در این صورت این یک پیشگویی خود محقق شونده و سازنده است.

به عنوان مثال، اگر گروهی تصمیم بگیرند که نمی توانند به هدفی دست یابند و در نتیجه از تلاش برای رسیدن به هدف دست بردارند، پیشگویی آنها خود مخرب بوده است.

انواع بیماری های مدیران

دراین درس قصد داریم انواع بیماریهای مدیران را بررسی کنیم. این موضوع توسط دکتر سعید شهباز مرادی استاد و متخصص منابع انسانی تبیین و نوشته شده است.

مدیر ملا نقطی

مدیر ی که تمایل عجیبی به اصلاح و تغییر  نامه ها و گزارش های کارمندان دارد

علائم

در صورتی که از نگاه شما بیشتر از 50 در صد نامه ها و گزارشات مشمول تغییر باشند به بیماری ملا نقطه ای دچار هستید.

درمان

این احساس تمایل به تغییر را در خود سرکوب کنید و کارمندانی که نوشته هایشان نیاز به اصلاح و بازبینی ندارد را تشویق کند.

 مدیر چوب به دست

مدیری که احساس می کند کارمندان مانند افسرهای سرباز خانه هستند و همه چیز را از آنها سریع و با عجله می خواهد

علائم

در صورتی که  برای انجام کارهای کارمندان فرصت کافی در اختیارشان نگذاشته اید و  کیفیت کارهایی که انجام داده اند پایین است، شما به این بیماری مبتلا  هستید

درمان

برای انجام کارها و فعالیت ها برنامه ی متناسب تنظیم کنید، و چند ساعت یا روز به مهلت انجام آنها اضافه کنید، و آن سری از کارها که باید سریع انجام شوند را در اولویت قرار دهید تا کارمندان این تفاوت را تشخیص دهند  و این تفاوت در عملکردشان تاثیر بگزارد.

مدیر همه کاره

مدیری که وظایف سایر افراد را کم اهمیت می شمارد و تمام وظایف را مربوط به خود می داند.

علائم

اگر در شرکت شما خبری از ایده و افکار جدید نیست و کارمندان فرصتی برای ارائه ایده های جدید پیدا نمی کنند شما به این بیماری مبتلا هستید.

درمان

از کارمندان بخواهید که ایده هایشان را به صورت مکتوب به شما ارائه دهند و به آنها نشان دهید که ایده هایشان را مطالعه می کنید.

مدیر ریاست مآب

فردی که بیش از حد پایبند تشریفات و مقام ریاست است،

علائم

تشخیص این بیماری بسیار آسان است و می توانید رفتارتان را در داخل شرکت و بیرو ن آن مقایسه کنید، مثلا زمانی که وارد شرکت می شوید ژست خاص و متفاوتی می گیرید، شما به این بیماری دچار هستید

درمان

باید بدانید که چیزی که شما را مورد احترام قرار می دهد شخصیت، اخلاق، افکار و تصمیمات و دستورات درست و به جای شماست

مدیر تک رو

مدیری که سعی می کند تمام کارهای سخت را به تنهایی انجام دهد و اصولا در یک زمینه خاص تجربه دارد و از زمینه های دیگر بی خبر است

علائم

مدیری که تمایل به خواندن و یادگیری مطالب جدید در زمینه های مختلف ندارد و می خواهد ساز خود را بزند و به دیگران اهمیت ندهد به این بیماری مبتلاست

درمان

زمانی را برای شرکت در سمینار و کنفرانس هایی که به موضوعاتی که بر آنها تسلط ندارید و یا با انها آشنا نیستید اختصاص دهید

مدیر دودل

مدیری که در انتخاب و عملکرد خود  دچار دودلی و تردید است

 علائم

اگر برای تصمیمات عادی به اندازه تصمیمات اساسی زمان می گذارید این نشانه های یک مدیر دودل می باشد

درمان

برای تصمیمات عادی و غیر اساسی زمان بیهوده تلف نکنید و آنها را به تاخیر نیندازید.

مدیر غافل

مدیری که توانایی خوبی در پیش بینی ندارد و عموما انتظاراتش به وقوع نمی پیوندند

علائم

نتایج مذاکرات و جلسات دو هفته پیش را با پیش بینی های خودتان از اوضاع این دو هفته مقایسه کنید، اگر نمره پیش بینی تان از یک تا بیست، کم تر از 15 باشد این بیماری در شما وجود دارد

درمان

تلاش کنید تا عوامل ناشناخته موثر دز تصمیماتتان را بیابید و به عملکرد همکاران هم مرتبه تان در شرکت های دیگر توجه کنید و از آنها الگو بگیرید

مدیر جاهل

مدیری که در صدر برطرف کردن مشکلات نباشد و معتقد باشد که هیچ مشکلی و ناتوانایی وجود ندارد و عیب و نقص زمانی شروع می شود که مدیر نداند چنین ناتوانایی هایی دارد.

علائم

زمانی صرف کنید و حوزه مسئولیت خود را به ترتیب زیر تقسیم بندی کنید

الف- چه مقدار از وظایف خود را به تنهایی و در کمال اطمینان می توانید انجام دهید؟

ب- چه مقدار از وظایف شما باید با همفکری و همکاری دیگران انجام شود؟

ج- چه مقدار از وظایف شما تناسبی با تخصص و امکانات شما ندارد؟

اگر نتوانید وظایفتان را به ترتیب فوق تفکیک کنید به این بیماری مبتلا هستید

درمان

وظایفتان را دسته بندی کنید، و در قسمت هایی که نیاز به راهنمایی و مشورت دارید، تردید نکنید و از کسانی که می توانند شما را راهنمایی کنند کمک بخواهید

مدیر نزدیک بین

مدیری که با ایجاد رعب و وحشت سعی می کند اوضاع را مدیریت کند

علائم

اگر بارها و بی جهت به امور مختلف کارمندان خود سرکشی می کنید به این بیماری مبتلا هستید.

درمان

به کارمندان حق تصمیم گیری بدهید و از آنها مسئولیت بخواهید. برای ارزیابی آنها می توانید از گزارش پیشرفت کار استفاده کنید، و نباید لازمه کار آنها حضور و مراقبت دائمی شما باشد.

مدیر علی الاصولی

مدیری که تصور می کند برای مدیریت به مقدار زیادی خصاصت، اصول و معیارها نیاز است

علائم

اگر در عملکردهایتان به دنبال پیدا کردن اصولی برای توجیه عملکردتان هستید شما علی الاصولی هستید

درمان

درمان این بیماری کمی مشکل است، باید با دقت افکار و اعتقاداتتان را روی کاغذ بیاورید و آنها رابسنجید و بعد از بررسی دقیق، موارد زائد را حذف کنید و اصول و ضوابط خود را اصلاح کنید.

مدیر مقرراتی

این حالت، حالت شدید بیماری علی الاصولی است

علائم

وقتی که در چک کردن آخرین گزارشات، کارمندان را به رعایت قوانین معینی ملزم می کنید نشانه این بیماری در شما وجود دارد

درمان

باید به جای تکرار و ارجاع به مقررات، قدرت تصمیم گیریتان را بالا ببرید.

مدیر خوش خیال

مدیری که به جای حل مشکلات می گوید کاش اینطور نشده بود و قدرت اختیار خود را به خیال می سپارد

علائم

زمانی که هنگام رخ دادن شرایط دشوار، آرزوی تغییر ناگهانی را دارید به این بیماری مبتلا هستید

درمان

باید بدانید موقعیت های سخت و دشوار با خیال پردازی حل نمی شوند و برای حل آن باید به تجزیه و تحلیل و حل آنها بپردازید

مدیر ساعتی

مدیری که تابع قوانین زمانی نیست

علائم

در صورتی که ساعت کاری 8 ساعت در روز را جدی گرفته اید و در ساعات غیر اداری حاضر نیستید حتی لحظه ای به امور اداری بپردازید به این بیماری مبتلا هستید

درمان

به زمان بندی اهمیت دهید اما به نیروی ناخودآگاه ذهن خود نیز امکان فعالیت دهید و به خاطر داشته باشید اگر بتوانید قبل از خواب مسائل روزانه خود را طبقه بندی کنید، زمان خواب نیز نیروی ناخودآگاه به شما کمک می کند تا ارتباط غیر پیوسته بین زمانهای کار، استراحت و خواب پیدا کنید

مدیر دو پهلو

مدیری که رک بودن را کنار می گذارد و جواب سر راست به افراد نمی دهد

علائم

اگر شما همیشه منظور خود را در لفافه بیان می کنید و وقتی کاری گره خورده به شما محول می شود این دست و آن دست می کنید، این بیماری در شما وجود دارد.

درمان

باید با زیردستان خود رو راست باشید و قبل از انجام هر تصمیمی مقاصد اصلی خود را روی کاغذ بنویسید و به افراد اعلام کنید.

مدیر یکطرفه

مدیر یکطرفه مدیری است که همیشه به جانبداری و حمایت از همکاران خود می پردازد و این کار عادت آنهاست

علائم

اگر همیشه خود را سپر بلای کارمندان می کنید و اشتباه آنان را نادیده می گیرید به این بیماری مبتلا هستید

درمان

نخستین شرط لازم برای فرماندهی این است که فرمانده در کار خود تبحر داشته باشد و دومین شرط لازم ، وفاداری نسبت به زیر دستان است.

نوشته: دکتر سعید شهبازمرادی