ابوالقاسم هرندی در سال ۱۲۷۶ در شهر یزد، دیده به جهان گشود. خانواده هرندی از خانواده های بزرگ و با نفوذ وقت بودند. هرندی خیلی زود به تجارت مشغول شد و در سن ۱۶ سالگی برای توسعه کسب و کارش به کرمان نقل مکان کرد و خیلی سریع به یکی از بزرگترین تجار و خیرین کرمان تبدیل شد.
ابوالقاسم هرندی در سال ۱۳۱۴ توسط دیگر تجار کرمان و رفسنجان، کارخانه ریسندگی خورشید، کارخانه سیمان و چندین مؤسسه کوچک و بزرگ را افتتاح کرد.
او علاوه بر کشاورزی که منبع اصلی ثروت اکثر سرمایه‌داران کرمانی به‌شمار می‌رفت، صاحب اولین کارخانه برق کرمان هم بود. بر اساس آخرین اسناد موجود وی دست کم در سال ۱۳۲۲ عضو اتاق بازرگانی کرمان هم بوده‌است. خانه وی در کرمان اینک به باغ موزه تبدیل شده‌است.
هرندی، یکی از پیشگامان توسعه در کرمان محسوب می‌شود. اولین شعله برق در کرمان در بازار مقابل کارخانه یا محله گلبازخان برای استفاده عموم روشن شد. مردم گروه‌گروه به تماشا می‌رفتند. در سال ۱۳۳۴ بین سازمان برنامه و بودجه و شخص هرندی، تفاهم‌نامه‌ای مبتنی بر تأمین برق شهر کرمان امضا شد. براساس این تفاهم نامه، سازمان برنامه و بودجه، بودجه کافی در اختیار وی قرارداد تا او یک توربین چندهزار کیلوواتی برای خریداری و وارد کشور کند.
بعدها این طرح با تأسیس شرکت دولتی برق اجرا نشد و بکلی منتفی شد. ابوالقاسم هرندی در سال ۱۳۴۱ کلیه تأسیسات برق را وقف کرد تا درآمد آن به مدت ۱۲ سال برای ساخت دانشکده کشاورزی و در صورت اضافه به ساخت بیمارستان ۵۰ تخت‌خوابی اختصاص یابد.
هرندی در آبان سال ۱۳۱۶ کارخانه ریسندگی خود را افتتاح کرد که روزانه ۳۰۰ بقچه نخ پنبه‌ای تولید می‌کرد. سرمایه اولیه این کارخانه بیش از ۳۰۰ هزار تومان بود و کارخانه ۵ هزار دوک ریسندگی داشت. البته با گذشت زمان و بعد از چندین سال این کارخانه در سال ۱۳۳۱ دچار مشکل مدیریت و بدهی شد و به مدت سه سال زیر نظر سازمان برنامه اداره می‌شد تا اینکه در ۱۳۳۹ به علت نپرداختن بدهی به بانک و بدهی‌های مالیاتی به مزایده گذاشته و تعطیل شد.
علاوه بر کارخانه خورشید، هرندی از سهام‌داران و مؤسسان کارخانه سیمان کرمان بود و در سال ۱۳۱۵ نیز به همراه محمدحسین برخوردار، غلامرضا آگاه و شهریار راوری شرکت سهامی کتیرا را تأسیس کردند. سرمایه اولیه آنها ۷۲ هزار تومان بود. هرندی در سال ۱۳۳۰ در زمینه توزیع رنگ در کرمان با حاج محمدتقی برخوردار روابط تجاری داشت.
میراث هرندی
خانواده هرندی در کرمان، از خانواده های تاثیرگذار، توسعه‌گرا و کارآفرین بودند. بعدها فرزند وی “مهدی هرندی”، راه پدر را دنبال نمود. اونیز مانند پدر، در رشد صنعتی و تکنولوژی این منطقه از کشور در دهه‌ها‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌یی که بسیاری از مناطق کشور به شدت در محرومیت به سر می‌بردند، نقشی مهمی داشت.
هرندی در کنار کار و فعالیت صنعتی به امور خیریه هم توجهی ویژه داشت و فعالیت‌های گسترده‌ای در این زمینه در سطح استان کرمان به خصوص شهر کرمان انجام داد که همچنان هم آثار آن باقی است. براثر اشغال ایران در زمان جنگ جهانی دوم، بحران نان در کشور و از جمله کرمان در مهرماه ۱۳۲۰ فراگیر شد، همه از قحطی و وضع آشفته نان به فریاد آمده بودند و در این بین ابوالقاسم هرندی به کمک مردم آمد.
او به امور خیریه گسترده و متنوعی مشغول بود. هرندی هزینه تحصیل برخی از دانشجویان و دانش‌آموران نیازمند را تأمین می‌کرد، بدون اینکه آنان متوجه شوند. او تعدادی زمین برای ساخت مدرسه و مراکز درمانی اختصاص داد. هرندی در اردیبهشت سال ۱۳۴۹ به تأسیس کتابخانه‌ای در مقابل مسجد جامع کرمان اقدام کرد. او کتابخانه شخصی خود را نیز وقف آستان قدس رضوی کرد.
ابوالقاسم هرندی، یکی از سرشناس‌ترین فعالان اقتصادی، اجتماعی کرمان محسوب می‌شد. در کتاب “سرگذشت پنجاه کنشگر اقتصادی”، نوشته شده که وی علاوه بر تاثیرگذاری در اقتصاد، بسیار سیاستمدار و صلح طلب بود. جهد وی در راستای توسعه و بالندگی کشور بود و با دولتها و حکومتها نسبت زیادی نداشت.
سرانجام پس از سالها خدمت و تلاش، ابوالقاسم هرندی در ۵ آذر سال ۱۳۵۷، در سن هشتادویک سالگی، دیده از جهان فروبست و به دیار باقی شتافت. وی در راهروی ورودی کتابخانه هرندی به خاک سپرده شد. پس از پیروزی انقلاب، خانواده هرندی خانه و باغ هرندی را به سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی واگذار کردند. این خانه باغ کم نظیر، امروزه به باغ‌موزه سازهای سنتی و باستان‌شناسی تبدیل شده‌است.
نوشته: فرامرز عیب پوش