یکی از مباحث اصلی بازاریابی است که در برنامه ریزی های مارکتینگ و فروش همواره وجود داشته و نقش مهمی ایفا می‌کند. به زبان ساده تر، چرخه عمر محصول سفری است که یک محصول (یا خدمات) از ابتدای تولّد تا خروج از بازار، طی می‌کند. در این مدت، محصول خواه ناخواه ناگزیر به عبور از چهار مرحله اصلی خواهد بود. اما میزان مـاندگاری محصول در هر مرحله، بستگی به سرمایه گذاری و فعالیت بازاریابی است که بر روی آن انـجام می‌شود. طبیعی است از مرحله ابتدایی تا انتهایی آن، توزیع کماکان بازویی پرقدرت است که میتواند یاری رسان محصول باشد. چرخه عمر محصول شامل چهار بخش اصلی معرفی، رشد، بلوغ و افول است که بشرح ذیل به توضیح آن میپردازیم.
معرفی
مرحله اول ازچرخه عمر محصول، معرفی یا عرضه است. در این مرحله شرکت بیشتر بر روی شناساندن محصول یا خدمات جدید و اطلاع‌رسانی در مورد آن تمرکز دارد.
در این مرحله عموماً فروش محصول به کندی صورت می‌گیرد. همچنین نقش تبلیغات در این مرحله بسیار حیاتی است، بنابراین باید بودجه قابل توجهی به این بخش تخصیص یابد. بدیهی است که نوع تبلیغات، به محصول بستگی دارد. اگر محصول میبایست مخاطبان انبوه داشته باشد، به یک کمپین تبلیغاتی گسترده نیاز خواهد بود. در صورتی که محصول تخصصی یا بعضاً منابع شرکت محدود باشد، می‌توان کمپین تبلیغاتی کوچکتری ایجاد نمود تا فقط مخاطبان خاصی مورد هدف قرارگیرند.
رشد
مرحله‌ی رشد زمانی است که یک محصول از مرحله عرضه عبور کرده باشد و مورد توجه بازار هدف قرار گیرد. در این مرحله، محصول پیشرفتی سریع خواهد داشت و افزایش تولید، به کاهش قیمت واحد منجر می‌شود. در این مرحله رقبا وارد میدان می‌شوند، بنابراین وظیفه‌ی بخش بازاریابی این است که با افزایش سهم بازار و تبلیغات گسترده، در صدر رقبا قرار بگیرد. اگر محصول با کیفیت و قابل قبول باشد، همچنان که کمپین‌های تبلیغاتی مخاطبان رسانه‌های اجتماعی را به جای بازارهای تخصصی هدف قرار می‌دهند، فروش نیز به سرعت زیاد خواهد شد. هدف هر شرکت این است که تا حد ممکن در این مرحله باقی بماند. این امکان نیز وجود دارد که محصول در این مرحله دربازار موفق نشده و افول نماید.
بلوغ
درا ین مرحله بازار تقریبا از محصول یا خدمات مورد نظر، اشباع شده است، رشد فروش کند شده می‌کند وبه آرامی مرحله اجتناب‌ناپذیر افول آغاز می‌شود. در این مرحله، وظیفه اصلی شرکتها، حفظ سهم بازار است؛ به نحوی که بخش بازاریابی میبایست بسیار سخت تر تلاش کند تا محصول همچنان مشتریان خود را حفظ نماید. رقابت مهم در این مرحله، بر سر قیمت است. مرحله‌ی بلوغ معمولا طولانی‌ترین مرحله‌ی چرخه عمر محصول است و شاید برخی از محصولات حتی چندین دهه در این مرحله باقی بمانند.
افول
در این مرحله، محصولی که در دوره‌ی بلوغ به نقطه‌ی اوج خود رسیده است، با طی کردن سیر نزولی پا به مرحله‌ی کاهش فروش خواهد گذاشت. در نهایت، درآمد حاصل از فروش این محصول، به حدی کاهش خواهد یافت که دیگر تولید آن از نظر اقتصادی مقرون به صرفه نخواهد بود و سرمایه‌گذاری نیز به حداقل می‌رسد. در اینجا شرکت با دو گزینه مواجه خواهد شد. توقف تولید محصول یا فروش آن به شرکتی دیگر. البته گزینه سومی هم وجود دارد وآن ترکیبی از دو گزینه یاد شده است و یا اینکه محصول به نحوی تغییر داده شده و به روز شود. در این مرحله پرموشنها به فریاد سازمانها و برندها می‌رسند و موازنه را به نفع محصول تغییر می‌دهند. به همین خاطر است برخی از برندها صدها سال است که معرفی شدهاند و تمام جهان این برندها را میشناسند اما هنوز همین برندها در صدر تبلیغات حضور دارند و همزمان در حال توسعه محصول و توسعه برند هستند.
برگرفته از: کتاب مهندسی فروش
نوشته: احمدصفار و فرامرز عیب‌پوش